Wybuch epidemii wirusa SARS-CoV-2 potęguje liczbę pytań związanych z nadchodzącym sezonem wakacyjnym. W niniejszym artykule omówiona zostanie możliwość odstąpienia od umowy o udział w imprezie turystycznej, z której klienci biur podróży mogą skorzystać, w przypadku, w którym uzasadniona obawa przed zagrożeniami jakie niesie ze sobą rozwój pandemii weźmie górę nad chęcią wybrania się na odpoczynek od codziennych obowiązków.
Ustawa z dnia 24 listopada 2017 roku o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych (dalej jako „Ustawa”) definiuje pojęcie imprezy turystycznej jako połączenie co najmniej dwóch różnych rodzajów usług turystycznych na potrzeby tej samej podróży lub wakacji, spełniające warunki, o których mowa w art. 5 ust. 1 Ustawy. Poprzez usługę turystyczną należy przy tym rozumieć przewóz pasażerów, zakwaterowanie w celach innych niż pobytowe (które nie jest nieodłącznym elementem przewozu pasażerów), wynajem pojazdów samochodowych lub innych pojazdów silnikowych oraz inną usługę świadczoną podróżnym, która nie stanowi integralnej części usług wskazanych powyżej. Możliwość odstąpienia od umowy o udział w imprezie turystycznej została uregulowana w art. 47 Ustawy. Zgodnie z treścią pkt. 4 ww. przepisu – podróżny może odstąpić od umowy o udział w imprezie turystycznej przed rozpoczęciem imprezy turystycznej bez ponoszenia opłaty za odstąpienie w przypadku wystąpienia nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności występujących w miejscu docelowym lub jego najbliższym sąsiedztwie, które mają znaczący wpływ na realizację imprezy turystycznej lub przewóz podróżnych do miejsca docelowego. Podróżny może żądać wyłącznie zwrotu wpłat dokonanych z tytułu imprezy turystycznej, bez odszkodowania lub zadośćuczynienia w tym zakresie.
Wskazać w tym miejscu należy, że każdy przypadek możliwości odstąpienia przez podróżnego od umowy o udział w imprezie turystycznej należy rozważać indywidualnie, z uwzględnieniem całokształtu okoliczności. Spowodowane jest to faktem, że na gruncie Ustawy możliwa jest odmienna interpretacja pojęć, zawartych w treści art. 47 ust. 4 Ustawy, a w szczególności pojęcia „miejsca docelowego” oraz „najbliższego sąsiedztwa”. Powyższe spowodowane jest brakiem wypracowanego orzecznictwa sądowego oraz posługiwaniem się przez ustawodawcę pojęciami nieostrymi. Trudność w interpretacji zapisów Ustawy sprawia również dynamiczna sytuacja oraz trudne do przewidzenia kierunki rozwoju epidemii wirusa SARS-CoV-2.
Swoją definicję legalną posiada przy tym pojęcie „nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności”, zgodnie z treścią art. 4 pkt. 15 Ustawy, są to sytuacje pozostające poza kontrolą strony powołującej się na taką sytuację, której skutków nie można było uniknąć, nawet gdyby podjęto wszelkie rozsądne działania. Pamiętać przy tym należy, że opisana powyżej okoliczność musi pozostawiać w związku ze znaczącym wpływem na realizację imprezy turystycznej lub przewozu osób do miejsca docelowego. Powyższe pozwala na stwierdzenie, że skutki wywołane przez wirusa SARS-CoV-2 w danym miejscu podróży mogą zostać objęte zakresem ww. definicji.
Dotychczas złożone oświadczenie o odstąpieniu od umowy o udział w imprezie turystycznej, wywierało skutki prawne z chwilą jego doręczenia drugiej stronie. Należy mieć przy tym na uwadze, że opisana powyżej możliwość, z uwagi na pandemię wirusa SARS-CoV-2 została doprecyzowana przez ustawodawcę, z uwzględnieniem zarówno interesów podróżnych jak i biur podróży, poprzez wprowadzenie szczególnych regulacji, zawartych w ustawie z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (dalej jako „Ustawa COVID-19”).
Art. 15k ust. 1 Ustawy COVID-19 wskazuje, że odstąpienie od umowy o udział w imprezie turystycznej w trybie art. 47 ust. 4 Ustawy, pozostające w bezpośrednim związku z wybuchem epidemii wirusa SARS-CoV-2, jest skuteczne z mocy prawa po upływie 180 dni od dnia powiadomienia przez podróżnego o odstąpieniu. Przy czym, co równie istotne, zwrot wszelkich opłat dokonanych przez podróżnego będzie możliwy po upływie dodatkowego 14-dniowego terminu.
Ustawa COVID-19 wprowadza przy tym rozwiązanie pozwalające na zrealizowanie usługi przez podróżnego, jak również na zachowanie płynności finansowej przez biura podróży. Zgodnie z treścią art. 15k ust. 2 oraz 3 Ustawy COVID-19, odstąpienie od umowy nie będzie skuteczne w przypadku wyrażenia przez podróżnego zgody na otrzymanie w zamian od organizatora turystyki vouchera do realizacji na poczet przyszłych imprez turystycznych w ciągu roku od dnia, w którym miała się odbyć impreza turystyczna. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że wartość vouchera nie może być niższa niż kwota wpłacona na poczet realizacji dotychczasowej umowy o imprezę turystyczną.
Podkreślenia wymaga również fakt, że jeżeli organizator turystyki przed wejściem w życie Ustawy COVID-19 nie dokonał jeszcze zwrotu poniesionych przez podróżnego opłat lub wpłat, o których mowa w art. 47 ust.4 Ustawy, a termin na ich dokonanie jeszcze nie upłynął, odpowiednie zastosowanie również znajdzie regulacja zawarta w art. 15k Ustawy.
Bartłomiej Ambrożek, Adwokat w Kancelarii Ungier Gliniewicz i Wspólnicy
Niniejszy artykuł nie stanowi porady prawnej. W przypadku wątpliwości co do swoich uprawnień lub co do dalszego postępowania pamiętaj, że warto skonsultować się z zawodowym prawnikiem.