Ustawą z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2020r., poz. 568) zmieniono przepisy ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (dalej: „Ustawa”). W związku z wejściem w życie wskazanych przepisów, wprowadzony został szereg rozwiązań mających na celu pomoc m.in. dla przedsiębiorców i osób samozatrudnionych w związku z epidemią wirusa SARS-CoV-2. Niniejszy artykuł ma służyć omówieniu najważniejszych rozwiązań w zakresie dofinansowania oraz ułatwień dla przedsiębiorców, związanych z ochroną miejsc pracy.

Na wstępie warto wskazać ważny aspekt praktyczny, w przypadku, kiedy przedsiębiorca zatrudnia pracowników na podstawie umowy o pracę – w związku z epidemią znacznemu utrudnieniu uległ dostęp do lekarzy medycyny pracy. Część placówek medycznych, z którymi pracodawcy mieli zawarte umowy w zakresie medycyny pracy, nie jest w stanie świadczyć swoich usług. Rodzi to poważny problem praktyczny w przypadku, kiedy dobiega końca termin, w którym pracownik powinien mieć wykonane okresowe badania lekarskie – w przypadku ich niewykonania pracodawca nie może bowiem dopuścić pracownika bez ważnych badań lekarskich. Zgodnie z przepisami Ustawy, obowiązek wykonywania okresowych badań lekarskich został zawieszony na czas trwania stanu epidemii. Badania takie powinny być natomiast wykonane w okresie nie dłuższym niż 60 dni od dnia odwołania stanu epidemii (lub zagrożenia epidemicznego). Natomiast badania wstępne (przy zatrudnieniu nowego pracownika) lub kontrolne (tj. po powrocie pracownika ze zwolnienia chorobowego, powyżej 30 dni) mogą być wykonane przez lekarza innego, niż lekarza medycyny pracy – zachowują one ważność przez 30 dni od ustania stanu epidemii (lub zagrożenia epidemicznego).

Obecny stan związany z epidemią SARS-CoV-2 powoduje jednak przede wszystkim trudności finansowe, związane z koniecznością zaprzestania wykonywania działalności lub znacznym ograniczeniem możliwości jej prowadzenia. W związku z powyższym wśród wprowadzonych Ustawą rozwiązań, w ramach pomocy przedsiębiorcom w celu ochrony miejsc pracy, przewidziano:

Świadczenia na rzecz ochrony miejsc pracy z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w związku ze spadkiem obrotów gospodarczych oraz przestojem albo obniżeniem wymiaru czasu pracy.
Dofinansowanie części kosztów wynagrodzeń pracowniczych (tylko dla mikro, małych i średnich przedsiębiorców) przyznawane przez starostę.

Oprócz powyższych rozwiązań, ustawodawca przewidział również możliwość zwolnienia ze składek ZUS. Dotyczy to jednak tylko przedsiębiorców zatrudniających do 9 pracowników.

Poniżej przedstawiamy omówienie wskazanych na wstępie rozwiązań.

Dofinansowanie do wynagrodzeń dla pracowników:

W zakresie dofinansowań do wynagrodzeń (dofinansowanie otrzymywane jest przez pracodawcę) mamy dwie możliwości: 1) świadczenia na rzecz ochrony miejsc pracy z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych lub 2) dofinansowanie części kosztów wynagrodzeń pracowniczych przez Starostę.

Rozwiązanie nr 1) kierowane jest raczej do większych podmiotów, wymaga też większych formalności, bowiem należy zawrzeć stosowne porozumienia ze związkami zawodowymi, a jeżeli nie działają one w zakładzie pracy, to z przedstawicielami pracowników.

Rozwiązanie nr 2) ograniczone jest do mikro, małych oraz średnich przedsiębiorców. Nie wymaga zawierania porozumień z pracownikami.

1. świadczenia na rzecz ochrony miejsc pracy z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w związku ze spadkiem obrotów gospodarczych oraz przestojem albo obniżeniem wymiaru czasu pracy

Z punktu widzenia funkcjonalnego, zważywszy na konieczne do podjęcia środki, to rozwiązanie przewidziane jest raczej dla większych podmiotów, natomiast ustawa nie ogranicza kręgu potencjalnych beneficjentów tych świadczeń, o ile są oni przedsiębiorcami i zatrudniają pracowników.

Ustawa przewiduje w dodanym art. 15g, że przedsiębiorca może wystąpić o dofinansowanie wynagrodzenia pracowników objętych przestojem ekonomicznym lub obniżonym wymiarem czasu pracy w następstwie wystąpienia COVID-19. Dodatkowo może również wystąpić o opłacanie składek pracowników na ZUS od świadczeń, przyznanych w ramach dofinansowania. Dofinansowanie będzie następowało ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Dofinansowanie takie przysługuje każdemu przedsiębiorcy (zgodnie z definicją w art. 4 ust. 1 i 2 ustawy Prawo przedsiębiorców), który zatrudnia pracowników. Konieczne jest jednak spełnienie jednej z dwóch przesłanek: przestoju ekonomicznego lub obniżonego wymiaru czasu pracy.

Przestój ekonomiczny to okres, w którym pracownicy pozostają w gotowości do pracy, ale jej nie wykonują, z przyczyn, które ich nie dotyczą (tj. gdy wykonywanie pracy jest niemożliwe np. z powodu przymusowego ograniczenia działalności gastronomicznej lub ograniczenia działalności placówek handlowych).

Obniżony wymiar czasu pracy oznacza, obniżenie przez pracodawcę wymiar czasu pracy pracownika w stosunku do wymiaru wynikającego z umowy, z przyczyn niedotyczących pracownika.

Aby wprowadzić w/w specjalne warunki, konieczne będzie zawarcie ze związkami zawodowymi porozumienia w zakresie warunków i trybu pracy w trakcie przestoju ekonomicznego lub okresu obniżonego wymiaru czasu pracy lub ustalenie tych zasad w układzie zbiorowym pracy. Jeżeli w zakładzie pracy nie działają związki, to wówczas takie porozumienie ma być zawierane z przedstawicielami pracowników.

W zawartym porozumieniu powinno zostać ujęte co najmniej:

– ustalenie, które grupy pracowników zostaną objęte przestojem ekonomicznym lub obniżonym wymiarem czasu pracy

– wskazanie obniżonego wymiaru czasu pracy obowiązującego pracowników

– wskazanie okresu obowiązywania tych ograniczeń.

Po zawarciu porozumienia, należy przekazać je właściwemu inspektorowi pracy, w terminie 5 dni od jego zawarcia. Nie będzie konieczności zawierania wypowiedzeń zmieniających z poszczególnymi pracownikami.

W okresie przestoju ekonomicznego spowodowanego COVID-19 pracodawca może wypłacać pracownikom wynagrodzenie obniżone (nie więcej niż o 50%), przy czym wynagrodzenie to nie może wynieść mniej niż wynagrodzenie minimalne (aktualnie 2.600 zł brutto) z uwzględnieniem wymiaru czasu pracy. W takim przypadku, dofinansowanie z FGŚP dla pracodawcy do wynagrodzeń wypłacanych pracownikom może wynieść do wysokości 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Obniżenia wymiaru czasu pracy może nastąpić o 20%, nie więcej jednak niż do 0,5 etatu, przy czym wynagrodzenie wypłacane pracownikowi nie może być niższe niż minimalne wynagrodzenie za pracę.

W przypadku obniżenia wymiaru czasu pracy, dofinansowanie wynagrodzenia pracowników z FGŚP może wynieść do połowy wynagrodzenia pracowników, jednak nie więcej niż 40% przeciętnego wynagrodzenia za pracę z poprzedniego kwartału ogłoszonego przez Prezesa GUS.

Uprawnienie do obniżenia wymiaru czasu pracy i wystąpienia z tego tytułu o dofinansowanie ma dotyczyć tych przedsiębiorców, którzy w następstwie epidemii COVID-19 odnotują spadek obrotów gospodarczych, tj. spadek sprzedaży towarów lub usług, w ujęciu ilościowym lub wartościowym:

nie mniejszy niż 15%, obliczony jako stosunek łącznych obrotów w ciągu 2 dowolnie wybranych kolejnych miesięcy kalendarzowych (przy czym za miesiąc można przyjąć także 30 kolejnych dni kalendarzowych w przypadku gdy okres porównawczy rozpoczyna się w trakcie miesiąca kalendarzowego, tj. w dniu innym niż pierwszy dzień danego miesiąca kalendarzowego) przypadających na okres od 1 stycznia 2020 r. do dnia poprzedzającego złożenie wniosku o dofinansowanie, w porównaniu do łącznych obrotów z analogicznego okresu w roku poprzednim;
nie mniejszy niż 25%, obliczony jako stosunek obrotów z dowolnie wskazanego miesiąca kalendarzowego (przy czym za miesiąc można przyjąć także 30 kolejnych dni kalendarzowych w przypadku gdy okres porównawczy rozpoczyna się w trakcie miesiąca kalendarzowego, tj. w dniu innym niż pierwszy dzień danego miesiąca kalendarzowego) przypadającego na okres od 1 stycznia 2020 roku do dnia poprzedzającego złożenie wniosku o dofinansowanie, w porównaniu do w porównaniu do obrotów z miesiąca poprzedniego.

Ponadto należy spełnić dodatkowe warunki tj. brak zaległości w regulowaniu zobowiązań podatkowych, składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz lub Fundusz Pracy (do końca III kwartału 2019r.), jak również nie mogą zachodzić przesłanki do ogłoszenia upadłości.

Dofinansowanie wynagrodzenia następować będzie zarówno dla pracownika zatrudnionego na umowę o pracę, jak i osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę nakładczą, umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług.

Możliwość otrzymywania dofinansowania ograniczona jest maksymalnie do 3 miesięcy od złożenia wniosku. Wypłata świadczeń następuje na podstawie umowy, zawartej z marszałkiem właściwego województwa, przy czym wykonywanie tych zadań może zostać również powierzone dyrektorowi właściwego wojewódzkiego urzędu pracy.

2. dofinansowanie części kosztów wynagrodzeń pracowniczych przez Starostę:

To rozwiązanie kierowanie jest do ograniczonej grupy przedsiębiorców, tj. mikro, małemu oraz średniemu przedsiębiorcy (a także organizacji pozarządowej).

Dla celów kwalifikacji jako mikro, mały lub średni przedsiębiorca, niezależnie od formy prawnej, należy rozumieć:

1) mikroprzedsiębiorca – przedsiębiorca, który w co najmniej jednym roku z dwóch ostatnich lat obrotowych spełniał łącznie następujące warunki:

zatrudniał średniorocznie mniej niż 10 pracowników oraz
osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz z operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 2 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 2 milionów euro;

2) mały przedsiębiorca – przedsiębiorca, który w co najmniej jednym roku z dwóch ostatnich lat obrotowych spełniał łącznie następujące warunki:

zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracowników oraz
osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz z operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 10 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 10 milionów euro

– i który nie jest mikroprzedsiębiorcą;

3) średni przedsiębiorca – przedsiębiorca, który w co najmniej jednym roku z dwóch ostatnich lat obrotowych spełniał łącznie następujące warunki:

zatrudniał średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz
osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz z operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 50 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 43 milionów euro

– i który nie jest mikroprzedsiębiorcą ani małym przedsiębiorcą;

Starosta, w oparciu o wniosek przedsiębiorcy i na podstawie zawartej umowy może przyznać na okres do 3 miesięcy dofinansowanie części kosztów wynagrodzeń pracowników. Dofinansowanie wynagrodzenia następować będzie zarówno dla pracownika etatowego, jak i osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę nakładczą, umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług. Oprócz samych wynagrodzeń, dofinansowanie dotyczy również należnych od tych wynagrodzeń składek na ubezpieczenia społeczne.

Aby dofinansowanie zostało przyznane, warunkiem koniecznym jest wystąpienie spadku obrotów gospodarczych w następstwie wystąpienia COVID-19.

Przez spadek obrotów gospodarczych rozumie się zmniejszenie sprzedaży towarów lub usług w ujęciu ilościowym lub wartościowym obliczone jako stosunek łącznych obrotów w ciągu dowolnie wskazanych 2 kolejnych miesięcy kalendarzowych, przypadających w okresie po dniu 1 stycznia 2020 r. do dnia poprzedzającego dzień złożenia wniosku o przyznanie dofinansowania, w porównaniu do łącznych obrotów z analogicznych 2 kolejnych miesięcy kalendarzowych roku poprzedniego; za miesiąc uważa się także 30 kolejno po sobie następujących dni kalendarzowych, w przypadku gdy dwumiesięczny okres porównawczy rozpoczyna się w trakcie miesiąca kalendarzowego, to jest w dniu innym niż pierwszy dzień danego miesiąca kalendarzowego.

Wysokość dofinansowania uzależniona będzie od wysokości spadku obrotów i wynosić będzie w przypadku spadku o:

co najmniej 30% – w wysokości nieprzekraczającej kwoty stanowiącej sumę 50% wynagrodzeń poszczególnych pracowników objętych wnioskiem o dofinansowanie wraz ze składkami na ubezpieczenia społeczne należnymi od tych wynagrodzeń, jednak nie więcej niż 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, powiększonego o składki na ubezpieczenia społeczne od pracodawcy w odniesieniu do każdego pracownika, tj. w wysokości nie wyższej niż 1566 zł;
co najmniej 50% – w wysokości nieprzekraczającej kwoty stanowiącej sumę 70% wynagrodzeń poszczególnych pracowników objętych wnioskiem o dofinansowanie wraz ze składkami na ubezpieczenia społeczne należnymi od tych wynagrodzeń, jednak nie więcej niż 70% kwoty minimalnego wynagrodzenia, powiększonego o składki na ubezpieczenia społeczne od pracodawcy, w odniesieniu do każdego pracownika tj. w wysokości nie wyższej niż 2192 zł;
co najmniej 80% – w wysokości nieprzekraczającej kwoty stanowiącej sumę 90% wynagrodzeń poszczególnych pracowników objętych wnioskiem o dofinansowanie wraz ze składkami na ubezpieczenia społeczne należnymi od tych wynagrodzeń, jednak nie więcej niż 90% kwoty minimalnego wynagrodzenia, powiększonego o składki na ubezpieczenia społeczne od pracodawcy, w odniesieniu do każdego pracownika, tj. w wysokości nie wyższej niż 2819 zł.

Dofinansowanie jest wypłacane w okresach miesięcznych, po złożeniu przez przedsiębiorcę oświadczenia o zatrudnianiu w danym miesiącu pracowników, objętych umową zawartą ze starostą oraz kosztach wynagrodzeń każdego z tych pracowników i należnych od tych wynagrodzeń składek na ubezpieczenia społeczne. Oświadczenie powinno być sporządzone według stanu na ostatni dzień miesiąca, za który dofinansowanie jest wypłacane.

Wniosek o dofinansowanie przedsiębiorca składa do powiatowego urzędu pracy właściwego ze względu na swoją siedzibę lub miejsce wykonywania pracy przez pracowników w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia naboru przez dyrektora powiatowego urzędu pracy. We wniosku o przyznanie dofinansowania przedsiębiorca oświadcza o:

wystąpieniu u przedsiębiorcy spadku obrotów gospodarczych w określonej wysokości, w następstwie wystąpienia COVID-19
braku przesłanek do ogłoszenia upadłości przedsiębiorcy, o których mowa w art. 11 lub art. 13 ust. 3 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe;
niezaleganiu w regulowaniu zobowiązań podatkowych, składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Fundusz Pracy lub Fundusz Solidarnościowy do końca trzeciego kwartału 2019 r.;
posiadaniu statusu mikroprzedsiębiorcy, małego albo średniego przedsiębiorcy;
zatrudnianiu pracowników objętych wnioskiem;
wysokości wynagrodzenia każdego z pracowników objętych wnioskiem i należnych od tego wynagrodzenia składek na ubezpieczenia społeczne;
numerze rachunku bankowego albo numerze rachunku prowadzonego w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej właściwego dla prowadzonej działalności gospodarczej.

Przedsiębiorca korzystający z tego dofinansowania będzie zobowiązany do utrzymania w zatrudnieniu pracowników objętych umową, przez okres dofinansowania oraz po zakończeniu dofinansowania, przez okres równy okresowi, w którym przedsiębiorca otrzymywał dofinansowanie. W przeciwnym wypadku zaistnieje obowiązek zwrotu otrzymanego dofinansowania.

Rada Ministrów może w celu przeciwdziałania COVID-19, w drodze rozporządzenia, przedłużyć okres przyznania dofinansowania, mając na względzie okres obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii oraz skutki nimi wywołane.

Należy mieć na uwadze, że dofinansowanie od starosty nie będzie przysługiwało w części, w której przedsiębiorca otrzymał pokrycie tych samych kosztów prowadzonej działalności z innych środków publicznych (a więc np. w ramach świadczenia na utrzymanie miejsc pracy).

Zwolnienie ze składek ZUS

Przedsiębiorcy, który zatrudnia nie więcej, niż 9 pracowników przysługuje również prawo do zwolnienia z obowiązku opłacania składek do ZUS za okres od 1 marca 2020r. do 31 maja 2020r. W przeciwieństwie do opisanych powyżej rozwiązań, brak jest w tym wypadku warunku w postaci np. spadku obrotów lub przestoju. Zwolnienie dotyczy składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz Fundusz Emerytur Pomostowych.

Zwolnienie można uzyskać zarówno co do swoich składek (w przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej), jak również co do składek zatrudnianych pracowników. Możliwość uzyskania zwolnienia zależy od spełnienia następujących warunków:

W przypadku zwolnienia ze składek na pracowników – płatnik na dzień 29 lutego 2020 r. zgłosił do ubezpieczeń społecznych mniej niż 10 ubezpieczonych
W przypadku zwolnienia ze składek, dotyczących przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą – działalność prowadzona była przed 1 lutego 2020 r. i z tego tytułu opłacane były składki na własne ubezpieczenia oraz dodatkowo przychód z działalności w pierwszym miesiącu, za który jest składany wniosek nie może przekroczyć kwoty 15 681 zł (bez VAT), tj. 300% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia brutto
Przedsiębiorca nie pozostawał w trudniej sytuacji w grudniu 2019r., tj. nie regulował należności publicznoprawnych, w tym składek pobieranych przez ZUS
Złożenie dokumentów rozliczeniowych za okres od marca do maja 2020 r. – w terminie do 30 czerwca 2020 r. chyba, że zgodnie z przepisami przedsiębiorca jest zwolniony z obowiązku ich składania.

W celu przyznania zwolnienia, należy złożyć wniosek na formularzu RDZ, nie później niż do 30 czerwca 2020 roku. Jeżeli zwolnienie dotyczy własnych składek, przedsiębiorca musi złożyć również oświadczenie potwierdzające uzyskanie, w pierwszym miesiącu, za który jest składany wniosek o zwolnienie z opłacania składek przychodu z działalności nie wyższego niż 300% prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej w 2020 r.

Odroczenie terminu płatności składek na ZUS bez obowiązku ponoszenia opłaty prolongacyjnej

Warto również zasygnalizować, że niezależnie od zwolnienia ze składek ZUS, możliwe jest również złożenie wniosku o odroczenie terminu zapłaty składek bez obowiązku ponoszenia opłaty prolongacyjnej – brak jest wówczas ograniczenia kwotowego, odnośnie wysokości odniesionego przychodu. Taka forma ulgi dotyczy składek od stycznia 2020 roku, należy jednak pamiętać, że złożenie wniosku po terminie płatności składek będzie skutkowało naliczeniem odsetek za zwłokę. Wniosek składany jest na formularzu RDU.

Jacek Drwięga, Adwokat w Kancelarii Ungier Gliniewicz i Wspólnicy

Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie stanowi porady prawnej. W przypadku wątpliwości co do swoich uprawnień lub co do dalszego postępowania pamiętaj, że warto skonsultować się z zawodowym prawnikiem. Zapraszamy do kontaktu j.drwiega@ugwlaw.pl.