Możliwość warunkowego umorzenia postępowania karnego

I. UWAGI OGÓLNE

W niniejszym artykule przedstawiona zostanie jedna z trzech instytucji przewidzianych przez ustawodawcę w ramach tzw. poddania sprawcy próbie, jakim jest warunkowe umorzenie postępowania karnego. Instytucja ta warta jest przybliżenia z uwagi na możliwość zakończenia postępowania karnego, bez skazania osoby oskarżonej, pomimo dopuszczenia się przez nią czynu zabronionego.

Zgodnie z treścią art. 66 §1 k.k. sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli wina
i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne
, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości,
a postawa sprawcy niekaranego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa.

II. PRZESŁANKI WARUNKOWEGO UMORZENIA POSTĘPOWANIA KARNEGO

W pierwszej kolejności wskazać należy, że z dobrodziejstwa instytucji warunkowego umorzenia postępowania karnego może skorzystać jedynie osoba, która nie była dotychczas skazana za przestępstwo umyślne (tj. takie, w którym sprawca zamierza podjąć określone działanie, wiedząc o tym, że w ten sposób popełni czyn zabroniony). Warto, jednakże pamiętać, że w ubieganiu się o sposób zakończenia postępowania karnego, poprzez jego warunkowego umorzenie – nie stanowi przeszkody wcześniejsze skazanie za przestępstwo nieumyślne (tj. takie, w którym sprawca poprzez swoje zachowanie nie chce popełnić przestępstwa, aczkolwiek nie zachowuje należytej ostrożności w danych, przyjętych warunkach).

Drugą przesłanką określoną przez ustawodawcę jest sytuacja, w której okoliczności popełnienia czynu zabronionego zostały wyjaśnione (tj. nie budzą wątpliwości). Jest to istotne, bowiem sąd wydający wyrok w przedmiocie warunkowego umorzenia postępowania karnego, na podstawie całokształtu zebranego w sprawie materiału dowodowego, musi dojść do przekonania, że oskarżony dopuścił się zarzucanego mu czynu. Podkreślić w tym miejscu należy, że do spełnienia powyższej przesłanki nie jest wymagana okoliczność przyznania się oskarżonego do winy.

Ustawodawca jako trzecią przesłankę określił okoliczność, w której warunkowe umorzenie postępowania karnego jest możliwe, gdy stopień winy sprawcy oraz stopień społecznej szkodliwości czynu zabronionego nie są znaczne. Oznacza to, że opisywana w niniejszym artykule instytucja poddania sprawcy próbie co do zasady możliwa jest do zastosowania w przypadku popełnienia ogólnie pojętych, drobnych przestępstw – tj. takich, które nie budzą społecznego oburzenia, w których potrzeba ukarania sprawcy nie jest znaczna, a zachowanie osoby, która ten czyn popełniła (mimo faktu, że jest ono niezgodne z prawem), nie wymaga zastosowania wobec niej surowej sankcji karnej. Należy w tym miejscu wskazać, że warunkowe umorzenie postępowania karnego jest możliwe jedynie w przypadku przestępstw, które zostały zagrożone karą pozbawienia wolności do pięciu lat.

Kolejnym warunkiem, który musi zostać spełniony by możliwym było skorzystanie z instytucji warunkowego umorzenia postępowania karnego jest postawa sprawcy – tj. tzw. pozytywna prognoza kryminologiczna. Pod tym pojęciem wskazana została postawa sprawcy, która oznacza względnie stałą skłonność do postępowania w określony sposób, wobec pewnych wartości czy dóbr. Oznacza to, że wyrok w przedmiocie warunkowego umorzenia postępowania karnego będzie mógł zostać wydany przez sąd jedynie w sytuacji, w której na podstawie stanu faktycznego rozpoznawanej sprawy sąd uzna, że właściwości i warunki osobiste sprawcy oraz jego dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania sprawca będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa.

III. ZASTOSOWANIE WARUNKOWEGO UMORZENIA POSTĘPOWANIA KARNEGO A KARALNOŚĆ

W przypadku wykonywania wielu zawodów niezbędne jest posiadanie statusu osoby niekaranej, przy czym skazanie za przestępstwo (nawet drobne, niebudzące znacznego społecznego oburzenia), wyklucza możliwość ubiegania się o podjęcie pracy. Jak wskazano powyżej, warunkowe umorzenie postępowania karnego następuje w drodze wydania przez sąd wyroku, który poprzedzony został ustaleniem, że sprawca w sposób zawiniony popełnił określony czyn zabroniony. Pomimo faktu, iż taki wyrok potwierdza popełnienie przez daną osobę przestępstwa – status osoby niekaranej, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, zależy również od tego, czy takiej osobie została wymierzona kara za przestępstwo. Sąd decydując się na wydanie wyroku w przedmiocie warunkowego umorzenia postępowania karnego, nie wymierza wobec sprawcy kary, a co za tym idzie, w opisywanej sytuacji nie można mówić o karalności osoby, wobec której taki wyrok został wydany.

Należy pamiętać, że dane o osobach, przeciwko którym prawomocnie warunkowo umorzono postępowanie karne w sprawach o przestępstwa, gromadzi się w Krajowym Rejestrze Karnym. Jednakże sprawca przestępstwa, wobec którego zastosowano instytucję warunkowego umorzenia postępowania karnego, uzyska zaświadczenie o niekaralności, które będzie mu niezbędne np. do przedstawienia swojemu pracodawcy. Podkreślić przy tym należy, że w Krajowym Rejestrze Karnym opisywany sprawca będzie widniał jako osoba, wobec której w sposób warunkowy umorzono postępowanie karne (do momentu upływu 6-miesięcznego terminu od zakończenia okresu próby wyznaczonego w wyroku).

IV. PODJĘCIE PRZEZ SĄD WARUNKOWO UMORZONEGO POSTĘPOWANIA KARNEGO

Jak wskazano na wstępie niniejszego artykułu, warunkowe umorzenie postępowania karnego jest instytucją określoną przez ustawodawcę jako „poddanie sprawcy próbie”. Zgodnie z treścią art. 67 §1-§3 k.k., warunkowe umorzenie następuje na okres próby, który wynosi od roku do 3 lat i biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia. Istotną okolicznością jest to, że warunkowo umorzonego postępowania nie można podjąć później niż w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby.

Umarzając warunkowo postępowanie karne, sąd może w okresie próby oddać sprawcę pod dozór kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym. Umarzając warunkowo postępowanie karne, sąd nakłada na sprawcę obowiązek naprawienia szkody w całości albo w części, a w miarę możliwości również obowiązek zadośćuczynienia za doznaną krzywdę – albo zamiast tych obowiązków orzeka nawiązkę. Sąd może nałożyć na sprawcę obowiązki wymienione w art. 72 § 1 pkt 1-3, 5-6b, 7a lub 7b k.k., a ponadto orzec świadczenie pieniężne wymienione w art. 39 pkt 7 k.k. lub zakaz prowadzenia pojazdów, wymieniony w art. 39 pkt 3 k.k., do lat 2.

Podjęcie przez sąd warunkowo umorzonego postępowania karnego może następąić w sposób obligatoryjny bądź fakultatywny.

Sąd zobligowany będzie do podjęcia postępowania warunkowo umorzonego w sytuacji, w której sprawca we wskazanym powyżej okresie próby popełni przestępstwo umyślne, za które zostanie prawomocnie skazany. Sąd będzie mógł podjąć postępowanie karne w sytuacji, w której sprawca
w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności, gdy popełnił przestępstwo inne niż to umyślne, za które został uprzednio skazany, jeżeli uchyla się od dozoru, wykonania nałożonego obowiązku lub orzeczonego środka karnego, środka kompensacyjnego lub przepadku albo nie wykonuje zawartej z pokrzywdzonym ugody. Należy przy tym pamiętać, że wyjątkiem od zasady fakultatywnego podjęcia postępowania karnego jest sytuacja, w której, opisane powyżej okoliczności zaistnieją po udzieleniu sprawcy pisemnego upomnienia przez sądowego kuratora zawodowego, chyba że przemawiają przeciwko temu szczególne względy.

Dodatkowo wskazać w tym miejscu należy, że sąd może podjąć postępowanie karne, jeżeli sprawca po wydaniu orzeczenia o warunkowym umorzeniu postępowania, lecz przed jego uprawomocnieniem się, rażąco narusza porządek prawny, w szczególności, gdy w tym czasie popełnił przestępstwo.

 

Bartłomiej Abrożek, Adwokat w kancelarii Ungier Gliniewicz i Wspólnicy

Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie stanowi porady prawnej. W przypadku wątpliwości co do swoich uprawnień lub co do dalszego postępowania pamiętaj, że warto skonsultować się z zawodowym prawnikiem.

 

Copyright © 2015-2018 | Kancelaria Ungier Gliniewicz i Wspólnicy sp. k. | All Rights Reserved