Odpowiedzialność solidarną inwestora wraz z wykonawcą za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę ustanawia art. 6471 kc. Wskazana odpowiedzialność oznacza, iż podwykonawca w przypadku nieotrzymania zapłaty wynagrodzenia od wykonawcy jest uprawniony do dochodzenia zapłaty należnego mu wynagrodzenia również bezpośrednio od inwestora, pomimo braku stosunku prawnego między nimi. Omawiana zasada odpowiedzialności ma charakter szczególny przewidujący odstępstwo od jednej z podstawowych zasad prawa zobowiązań brzmiącej, iż stosunek umowny wiąże wyłącznie jego strony. Pomimo wyjątkowego charakteru powyższa regulacja ma jednak ogromne znaczenie praktyczne z uwagi, iż co do zasady wykonawca nie realizuje wszystkich robót budowlanych sam, lecz część prac staje się przedmiotem dalszych umów zawartych przez wykonawcę z podwykonawcami.
Należy zauważyć, iż inwestor nie zwolni się od solidarnej odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy nawet w przypadku gdy faktycznie wypłacił już należne wynagrodzenie wykonawcy, który zawarł umowę z danym podwykonawcą. Inwestorowi w takie sytuacji będzie przysługiwało wyłącznie roszczenie regresowe wobec wykonawcy. Oznacza to, iż w przypadku upadłości wykonawcy, istnienie więc realne ryzyko po stronie inwestora podwójnej zapłaty wynagrodzenia za te same roboty budowlane. Ponadto należy wskazać, iż wobec podwykonawców nie służą inwestorowi, poza osobistymi, żadne inne zarzuty niż te, których źródłem jest umowa, w której nie jest on stroną. Warte jednak zaznaczenie jest to, iż solidarna odpowiedzialność inwestora nie obejmuje roszczeń o naprawienie szkody spowodowanej niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem obowiązku zapłaty wynagrodzenia, czy też roszczeń ubocznych z tym związanych tj. odsetek.
Warto również wskazać, iż art. 6471 kc ma charakter ius cogens, tym samym zmiany umowne dokonane przez strony w zakresie powyższej odpowiedzialności będą nieważne z mocy prawa. Niemniej jednak dopuszczalne jest wprowadzenie w umowie z wykonawcą postanowień umownych zabezpieczających inwestora od ryzyka tzw. podwójnej zapłaty – jak choćby obowiązek dostarczania do inwestora przez wykonawcę wraz z wnioskiem o wypłatę oświadczenia podwykonawcy potwierdzającego uregulowanie wymagalnych należności wykonawcy wobec podwykonawcy.
W dniu 1 czerwca br. na podstawie ustawy z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w celu dochodzenia wierzytelności weszła w życie nowelizacja kc, która wprowadziła nowe zasady solidarnej odpowiedzialności inwestora. Powyższa zmiana ma przede wszystkim na celu doprecyzowanie zasad odpowiedzialności solidarnej inwestora jak również zwiększenie bezpieczeństwa obrotu gospodarczego.
W ramach niniejszych rozważań, na szczególną uwagę zasługuję fakt, iż w ramach wskazanej nowelizacji zostało wprowadzone ograniczenie kwotowe odpowiedzialności solidarnej inwestora. Mianowicie zgodnie z obecnym brzemieniem art. 6471 §3 kc inwestor ponosi odpowiedzialność za zapłatę podwykonawcy wynagrodzenia do wysokości ustalonej w umowie między podwykonawcą, a wykonawcą. Ponadto ustawodawca wprowadził drugie ograniczenie polegające na tym, iż maksymalna odpowiedzialność inwestora z tytułu wynagrodzenia podwykonawcy nie może przekraczać wysokości wynagrodzenia należnego wykonawcy za odpowiedni zakres robót na podstawie umowy pomiędzy inwestorem, a wykonawcą. W konsekwencji inwestor nie będzie odpowiedzialny wobec podwykonawcy za kwotę przekraczającą wynagrodzenie przewidziane w umowie głównej za dany zakres robót. Powyższe zmiany determinują więc potrzebę podwykonawców do zapoznania się z zasadami i warunkami płatności ustalonymi za dany zakres robót w umowie pomiędzy inwestorem, a wykonawcą.
Omawiania nowelizacja kc dokonała również doprecyzowania zasad zgłaszania sprzeciwu inwestora wobec powierzenia części robót podwykonawcy. Dotychczas zgłoszenie podwykonawcy inwestorowi wymagało przedstawiania umowy o podwykonawstwo lub jej projektu. Z kolei zgodnie z nowym brzmieniem art. 6471 § 1 kc solidarna odpowiedzialność inwestora powstaje gdy podwykonawca zostanie zgłoszony do inwestora w formie pisemnej pod rygorem nieważności wraz z określeniem szczegółowego przedmiotu wykonywanych przez takiego podwykonawcę robót. Należy podkreślić, iż dokonanie takiego zgłoszenia oznacza domniemanie zgody inwestora na wykonywanie określonych robót za pomocą wskazanego podwykonawcy. Niemniej jednak inwestor ma prawo wyrażenia sprzeciwu w zakresie wykonania danych robót przez podwykonawcę. Termin na złożenie takiego sprzeciwu omawianą nowelizacją kc został wydłużony z 14 do 30 dni od dnia zgłoszenia podwykonawcy do inwestora. Ponadto zgodnie z wprowadzonymi zmianami sprzeciw powinien zostać zgłoszony zarówno wykonawcy, jak i podwykonawcy w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Dochowanie przez inwestora powyższej procedury ma duże znaczenie prawne z uwagi, iż brak sprzeciwu stanowi przesłankę powstania omawianej powyżej odpowiedzialności solidarnej inwestora.
Należy zatem uznać wyżej opisaną nowelizację, w tym w szczególności wprowadzenie ograniczenia kwotowego odpowiedzialności solidarnej inwestora, za słuszną i wzmacniającą bezpieczeństwa obrotu gospodarczego. Ponadto z uwagi na charakter opisanej odpowiedzialności inwestora nie ulega wątpliwości, iż zawarcie i realizacja umowy o roboty budowalne wymaga od przedsiębiorców szczególnej ostrożności i staranności, w tym również wsparcia profesjonalnego doradztwa prawnego.