Rzecz znaleziona – uprawnienie do znaleźnego, przejście prawa własności oraz obowiązki znalazcy rzeczy

UWAGI OGÓLNE

W niniejszym artykule przedstawione zostaną obowiązki oraz uprawnienia osoby, która odnalazła zagubioną rzecz, określone przez ustawodawcę w ustawie z dnia 20 lutego 2015 roku o rzeczach znalezionych (dalej również jako „Ustawa”) oraz w treści art. 187 Kodeksu cywilnego.

Wskazana kwestia jest warta bliższego omówienia, bowiem niewiele osób wie, że możliwość zachowania czyjejś zguby przysługuje znalazcy jedynie w konkretnie określonych prawem przypadkach. W sytuacji, w której znalazca nie dochowa nałożonych na niego obowiązków, może narazić się na poniesienie odpowiedzialności karnej, określonej w art. 284 §1 oraz §3 Kodeksu karnego, zgodnie z którym: kto przywłaszcza sobie cudzą rzecz ruchomą lub prawo majątkowe, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3, w wypadku mniejszej wagi lub przywłaszczenia rzeczy znalezionej, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

DEFINICJA RZECZY ZNALEZIONEJ

Rzecz znaleziona często mylona jest z rzeczą ruchomą, która została porzucona przez daną osobę
w zamiarze wyzbycia się własności. Ten drugi przypadek został uregulowany przez ustawodawcę w treści art. 180 Kodeksu cywilnego. Wskazać w tym miejscu należy, że ustawodawca nie zdecydował się na zdefiniowanie wprost pojęcia rzeczy znalezionej. Jednakże można ją określić mianem rzeczy ruchomej, nad którą właściciel utracił posiadanie (wskutek zachowania własnego lub innej osoby), a która następnie została objęta w dzierżenie znalazcy. Pomocniczo należy odwołać się również do treści art. 2 Ustawy, zgodnie z którym rzeczy znalezione powinno się traktować analogicznie do rzeczy porzuconych bez zamiaru wyzbycia się własności, jak również do zwierząt, które zabłąkały się lub uciekły.

Mając powyższe na uwadze, aby można było mówić o rzeczy znalezionej, konieczne jest wystąpienie poniższych przesłanek:

  • rzecz musi być rzeczą ruchomą (do których zaliczane są zarówno zwierzęta, jak i pieniądze);
  • nastąpiło utracenie posiadania rzeczy przez właściciela;
  • rzecz po zgubieniu, a przed znalezieniem, nie znajdowała się w niczyim władaniu;
  • uzyskanie faktycznego władztwa nad rzeczą przez znalazcę (za znalezienie rzeczy nie może być bowiem uznawana sama świadomość osoby znalazcy, że dana rzecz znajduje się w określonym miejscu).

Nie można przy tym zapominać, że zgubienie rzeczy nie jest jednoznaczne z utratą prawa własności przez dotychczasowego właściciela. Wyjątek od tej reguły określa art. 187 Kodeksu cywilnego, wprowadzając tzw. „przemilczenie”, o którym będzie mowa poniżej.

OBOWIĄZKI I UPRAWNIENIA ZNALAZCY 

W przeciwieństwie do definicji pojęcia rzeczy znalezionej, ustawodawca w treści art. 4-11 Ustawy, uregulował wprost obowiązki osoby, która taką rzecz odnalazła. Zostały one określone w odniesieniu do cech szczególnych rzeczy znalezionej, jak i do okoliczności, w których rzecz ta została odnaleziona. Są nimi:

  • obowiązek niezwłocznego zawiadomienia osoby uprawnionej o znalezieniu rzeczy oraz wezwania do jej odbioru (w przypadku posiadania wiedzy o osobie będącej właścicielem rzeczy oraz o miejscu jej pobytu);
  • obowiązek niezwłocznego zawiadomienia starosty właściwego ze względu na miejsce zamieszkania znalazcy lub miejsce znalezienia rzeczy (w przypadku nieposiadania wiedzy o osobie będącej właścicielem rzeczy oraz o miejscu jej pobytu);
  • obowiązek niezwłocznego zawiadomienia osoby zajmującej pomieszczenie (w przypadku odnalezienia rzeczy w cudzym pomieszczeniu – przy czym w sytuacji, w której osoba zajmująca pomieszczenie nie zna osoby uprawnionej do odbioru rzeczy lub nie zna miejsca jej pobytu, ciąży na niej obowiązek niezwłocznego zawiadomienia o znalezieniu rzeczy właściwego starosty);
  • obowiązek niezwłocznego oddania staroście rzeczy takich jak: pieniądze, papiery wartościowe, kosztowności, o których mowa w art. 21 ust. 4 Ustawy, lub rzeczy o wartości historycznej, naukowej lub artystycznej, chyba że znalezione zostały jedynie pieniądze, a ich kwota nie przekracza 100,00 zł lub równowartości tej kwoty obliczonej według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia znalezienia pieniędzy, a w przypadku gdy w tym dniu nie ogłoszono takiego kursu, według ostatniego kursu ogłoszonego przed tym dniem;
  • obowiązek niezwłocznego oddania właściwemu staroście rzeczy, której cechy zewnętrzne lub umieszczone na niej znaki szczególne wskazują, że stanowi ona sprzęt lub ekwipunek wojskowy (powyższe dotyczy również znalezienia dokumentu wojskowego, a w szczególności legitymacji, książeczki lub zaświadczenia wojskowego albo karty powołania);
  • obowiązek niezwłocznego oddania rzeczy najbliższej jednostce organizacyjnej Policji, w przypadku odnalezienia dowodu osobistego lub paszportu oraz rzeczy, której posiadanie wymaga pozwolenia, w szczególności broni, amunicji, materiałów wybuchowych – przy czym warto pamiętać, że jeżeli oddanie rzeczy wiązałoby się z zagrożeniem życia lub zdrowia, wystarczające jest jedynie zawiadomienie o miejscu, w którym rzecz się znajduje;
  • obowiązek niezwłocznego oddania rzeczy zarządcy budynku, pomieszczenia albo środka transportu publicznego (który następnie przekaże rzecz właściwemu staroście), w przypadku znalezienia rzeczy w budynku publicznym, innym budynku lub pomieszczeniu otwartym dla publiczności albo środku transportu publicznego.

Ponadto, w sytuacji, w której przechowanie lub oddanie rzeczy przez znalazcę jest niemożliwe lub połączone z niebezpieczeństwem pogorszenia się rzeczy, trudnościami lub znacznymi kosztami, należy mieć świadomość, że znalazca może ograniczyć się do wskazania miejsca, w którym rzecz się znajduje: osobie uprawnionej do odbioru rzeczy, właściwemu staroście lub właściwemu zarządcy.

Co do uprawnień przysługujących znalazcy, należy zwrócić uwagę na poniższe zagadnienia. Co do zasady obowiązek przechowywania rzeczy jest nieodpłatny. Jednakże istotnym jest przy tym fakt, że poniesione przez znalazcę lub przechowującego koszty przechowania oraz utrzymania rzeczy w należytym stanie,
a także koszty poszukiwania osoby uprawnionej do jej odbioru, obciążają osobę uprawnioną do odbioru rzeczy, do wysokości wartości rzeczy w dniu odbioru, a znalazcy przysługuje prawo zatrzymania rzeczy na zabezpieczenie swoich roszczeń.

Warto również pamiętać, że znalazca lub właściwy zarządca, który przechowuje rzecz ulegającą szybkiemu zepsuciu, posiada uprawnienie do jej niezwłocznej sprzedaży, przy czym suma uzyskana ze sprzedaży, wchodzi w miejsce rzeczy sprzedanej, po potrąceniu kosztów sprzedaży.

Zgodnie z treścią art. 10 Ustawy, znalazca przechowujący rzecz, który uczynił zadość swoim obowiązkom, może żądać znaleźnego w wysokości jednej dziesiątej wartości rzeczy, jeżeli zgłosił swoje roszczenie najpóźniej w chwili wydania rzeczy osobie uprawnionej do jej odbioru. W sytuacji, w której rzecz nie jest przechowywana przez znalazcę (znajduje się np. w Biurze Rzeczy Znalezionych) – znalazca może zastrzec wobec przechowującego, że będzie żądał znaleźnego. W takim przypadku przechowujący rzecz ma obowiązek zawiadomić znalazcę o wydaniu rzeczy osobie uprawnionej do jej odbioru oraz o jej adresie zamieszkania lub siedziby, a znalazca może zgłosić żądanie znaleźnego w terminie miesiąca od dnia zawiadomienia go o wydaniu rzeczy. Przy czym zgodnie z treścią art. 11 Ustawy, w przypadku, gdy rzecz znaleziona jest zabytkiem lub materiałem archiwalnym i stała się własnością Skarbu Państwa
– znalazcy przysługuje nagroda,
której rodzaj, wysokość, a także warunki i tryb przyznawania uregulowane zostało w treści Rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 2 lipca 2015 roku w sprawie nagród za znalezienie zabytków lub materiałów archiwalnych.

Szczególnym uprawnieniem znalazcy jest objęcie rzeczy znalezionej własnością, w ramach wspomnianego na wstępie „przemilczenia”, uregulowanego w treści art. 187 Kodeksu cywilnego. Warto bowiem pamiętać, że rzecz znaleziona, która nie zostanie przez osobę uprawnioną odebrana w ciągu roku od dnia doręczenia jej wezwania do odbioru, a w przypadku niemożności wezwania – w ciągu dwóch lat od dnia jej znalezienia, staje się własnością znalazcy, jeżeli uczynił on zadość swoim obowiązkom. Jeżeli jednak rzecz została oddana staroście, znalazca staje się jej właścicielem, jeżeli rzecz odebrał w wyznaczonym przez starostę terminie. W przypadku bezskutecznego upływu terminu do jej odebrania przez znalazcę, rzecz znaleziona staje się własnością powiatu. W sytuacji, w której rzecz stanowi zabytek lub materiał archiwalny, po upływie terminu do jej odebrania przez osobę uprawnioną, staje się własnością Skarbu Państwa. 

PODSUMOWANIE

Jak wskazano powyżej, znalezienie cudzej rzeczy, nie jest związane z jednoczesnym przejściem prawa własności. Nakłada ono na znalazcę szereg określonych obowiązków, przy czym ich niedochowanie stanowi naruszenie prawa oraz może narazić na odpowiedzialność karną. Jednakże, aby obraz rzeczywistości związany z odnalezieniem rzeczy nie był jedynie kojarzony z uciążliwościami, ustawodawca wobec uczciwego znalazcy przewidział uprawnienie do żądania znaleźnego, jak również w ściśle określonym przypadku do objęcia jej własnością.

 

Bartłomiej Ambrożek, Adwokat w kancelarii Ungier Gliniewicz i Wspólnicy

Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie stanowi porady prawnej. W przypadku wątpliwości co do swoich uprawnień lub co do dalszego postępowania pamiętaj, że warto skonsultować się z zawodowym prawnikiem.

 

Copyright © 2015-2018 | Kancelaria Ungier Gliniewicz i Wspólnicy sp. k. | All Rights Reserved