Walka z SARS-CoV-2 – Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 13.03.2020

Mając na uwadze obecną sytuację związaną z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 wdrożone zostały nadzwyczajne procedury mające na celu przeciwdziałanie dalszemu rozprzestrzeniania się wirusa na dużą skalę. Zostały podjęte działania ustawodawcze oraz wykonawcze, z którymi wiążą się dalej idące konsekwencja w sferze funkcjonowania przedsiębiorstwa. Poniżej przedstawiam zwięzłe omówienie zaistniałej sytuacji prawnej, w związku z wprowadzonymi rozwiązaniami legislacyjnymi.

Na podstawie Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 13 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego (dalej: „Rozporządzenie”), wydanego na podstawie art. 46 ust. 2 i 4 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2019 r. poz. 1239 i 1495 oraz z 2020 r. poz. 284, 322 i 374), w okresie od dnia 14 marca 2020 r. do odwołania na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej ogłoszono stan zagrożenia epidemicznego w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2.

Zgodnie z treścią Rozporządzenia, w okresie od  15 marca 2020 r. do odwołania wstrzymano przemieszczanie się pasażerów w transporcie kolejowym wykonywanym z przekroczeniem granicy Rzeczypospolitej Polskiej. Ponadto wprowadzono obowiązkową kwarantannę, o której mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 34 ust. 5 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, trwającą 14 dni licząc od dnia następującego po przekroczeniu granicy.

Zgonie z treścią przedmiotowego Rozporządzenia ustanowiono równocześnie ograniczenie prowadzenia przez przedsiębiorców (w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców) oraz przez inne podmioty, m.in. następującej działalności:

  • polegającej na przygotowywaniu i podawaniu posiłków i napojów gościom siedzącym przy stołach lub gościom dokonującym własnego wyboru potraw z wystawionego menu, spożywanych na miejscu (ujętej w Polskiej Klasyfikacji Działalności w podklasie 56.10.A), z wyłączeniem realizacji usług polegających na przygotowywaniu i podawaniu żywności na wynos lub jej przygotowywaniu i dostarczaniu oraz działalności restauracyjnej lub barowej prowadzonej w środkach transportu, wykonywanej przez oddzielne jednostki,
  • związanej z organizacją, promocją lub zarządzaniem imprezami, takimi jak targi, wystawy, kongresy, konferencje, spotkania, włączając działalności polegające na zarządzaniu i dostarczaniu pracowników do obsługi terenów i obiektów, w których te imprezy mają miejsce (ujętej w Polskiej Klasyfikacji Działalności w podklasie 82.30.Z),
  • związanej z konsumpcją i podawaniem napojów (ujętej w Polskiej Klasyfikacji Działalności w podklasie 56.30),
  • związanej ze sportem, rozrywkowej i rekreacyjnej (ujętej w Polskiej Klasyfikacji Działalności w dziale 93.0), w szczególności polegającej na prowadzeniu miejsc spotkań, klubów, w tym klubów tanecznych i klubów nocnych oraz basenów, siłowni, klubów fitness.

 W okresie zagrożenia epidemicznego w obiektach handlowych, o powierzchni sprzedaży powyżej 2000 m2, ustanowiono ponadto czasowe ograniczenie:

  1. handlu detalicznego najemcom powierzchni handlowej, których przeważająca działalność polega na handlu: a) wyrobami tekstylnymi, b) wyrobami odzieżowymi, c) obuwiem i wyrobami skórzanymi, d) meblami i sprzętem oświetleniowym, e) sprzętem radiowo-telewizyjnym lub sprzętem gospodarstwa domowego, f) artykułami piśmiennymi i księgarskimi;
  2.  prowadzenia działalności gastronomicznej i rozrywkowej.

 Ograniczenia nałożone wdrożonym rozporządzeniem wiążą się z całkowitym zakazem prowadzenia wymienionych w tych przepisach rodzajów działalności. W związku z powyższym, wejście w życie przedmiotowego rozporządzenia może skutkować znaczącym obniżeniem wpływów z działalności przedsiębiorstwa.

Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie wskazuje siłę wyższą jako wyznaczającą granicę odpowiedzialności na zasadzie ryzyka (przy czym działalność przedsiębiorcy bardzo często oceniana jest właśnie przez ten pryzmat).

W nauce i orzecznictwie dominuje koncepcja obiektywna siły wyższej rozumianej jako zdarzenie zewnętrzne w stosunku do ruchu przedsiębiorstwa, o charakterze nadzwyczajnym, przejawiającym się w nieznacznym stopniu prawdopodobieństwa jego wystąpienia oraz o charakterze przemożnym, polegającym na niemożności jego „opanowania” i zapobieżenia jego skutkom na istniejącym w danej chwili poziomie rozwoju wiedzy i techniki. Zwykle przejawem tak rozumianej siły wyższej mogą być katastrofy żywiołowe, zdarzenia wywołane przez człowieka, jak działania wojenne lub gwałtowne rozruchy, pandemie, a także akty władzy publicznej, którym należy się podporządkować pod groźbą sankcji. (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 31 maja 2019 r., sygn. IV CSK 129/18, z dnia 16 grudnia 2004 r., sygn.. II UK 83/04 i z dnia 18 grudnia 2002 r., sugn. I PKN 12/02).

Dodatkowo w wyroku z dnia 11 stycznia 2001 r., sygn. IV CKN 150/00, Sąd Najwyższy wskazał, iż „siła wyższa – jeśli pominąć wypadki przyjęcia przez dłużnika ryzyka jej działania oraz wypadki odpowiedzialności absolutnej – stanowi granicę odpowiedzialności odszkodowawczej w ogóle. […] Normując odpowiedzialność na zasadzie ryzyka, zastrzegają one możliwość uwolnienia się od odpowiedzialności przez wykazanie, że szkoda powstała wskutek siły wyższej”.

Przedstawiony powyżej stan prawny, orzecznictwo oraz skutki wejścia w życie  przedmiotowego Rozporządzenia w odniesieniu do działalności przedsiębiorców, których przedmiot działalności objęty jest ograniczeniami zawartymi w jego treści prowadzi do konkluzji, że epidemia na terenie kraju mają charakter siły wyższej. Sytuacja ta może mieć bezpośredni wpływ na możliwość wywiązania się z umowy, wywołując szkodę, za którą przedsiębiorca może w danej sytuacji nie ponosić odpowiedzialności. Okoliczności związane z wprowadzeniem stanu zagrożenia epidemicznego mają zatem charakter niezależny i niemożliwy do przewidzenia w chwili zaciągania zobowiązania. W pewnych przypadkach można w związku z tym twierdzić, że zaistniały obiektywne nadzwyczajne okoliczności wpływające negatywnie na możliwości realizowania zobowiązań.

Pewnego rodzaju niejasność będzie jedynie występowała w umowach, gdzie strony zdecydowały się uregulować instytucję siły wyższej, podając w jej ramach sytuacje, w których dane postanowienie będzie mogło znaleźć zastosowanie (a więc kiedy została wprowadzona tzw. klauzula siły wyższej, określająca skutki jej wystąpienia) – wówczas bowiem strony na mocy wzajemnej umowy mogły w odmienny sposób uregulować skutki wystąpienia siły wyższej.

Zależnie zatem od przypadku uzasadnionym może być obniżenie świadczeń czynszowych lub ich prolongowanie – w tym rozłożenie na raty.

Mając na uwadze powyższe, poniżej kilka przykładów:

  • działalność stricte gastronomiczna (strona umowy najmu); zważywszy na okoliczności zachodzą podstawy, aby zastosować ulgi w czynszu najmu – nie ma przeszkód zarówno do tego, żeby obniżyć czynsz za pewne okresy rozliczeniowe, jak również rozłożyć go na raty. W przypadku obniżenia czynszu, obniżka ta nie może powodować spadku do poziomu poniżej ponoszonych przez nas kosztów;
  • odnośnie najemców prowadzących działalność, którzy nie są objęci zakazem świadczenia określonych w rozporządzeniu usług – w takich przypadkach konieczne jest podejście kazuistyczne. Wydane na dzień dzisiejszy akty prawne nie wyłączają bowiem możliwości prowadzenia działalności przez te podmioty. Na chwilę obecną jedynym środkiem, który ewentualnie można zastosować, to odroczenie terminu płatności czynszu i ew. rozłożenie go na raty – uzależnione to jednak może być od wykazania (a przynajmniej uprawdopodobnienia, że doszło do realnego zmniejszenia wpływów, które wpływają realnie na płynność finansową danego podmiotu;
  • działalność sportowa/klubów fitness; wszelkie uwagi wskazane w przypadku działalności gastronomicznej znajdą zastosowanie także w tym wypadku, tj. nie ma przeszkód zarówno do tego, żeby obniżyć czynsz za pewne okresy rozliczeniowe, jak również rozłożyć go na raty. W przypadku obniżenia czynszu, obniżka ta nie może powodować spadku do poziomu poniżej ponoszonych przez nas kosztów;

Powyższe oznacza, iż w bardzo wielu przypadkach zachodzą podstawy, by stosować mechanizmy mające na celu odciążenie podmiotów z ich zobowiązań. W każdej jednak sytuacji należy natomiast brać pod uwagę okres, w którym rzeczywiście działalność nie mogła być prowadzona, lub była znacząco utrudniona.

Jacek Drwięga, Adwokat w Kancelarii Ungier Gliniewicz i Wspólnicy

Niniejszy artykuł nie stanowi porady prawnej. W przypadku wątpliwości co do swoich uprawnień lub co do dalszego postępowania pamiętaj, że warto skonsultować się z zawodowym prawnikiem

Copyright © 2015-2018 | Kancelaria Ungier Gliniewicz i Wspólnicy sp. k. | All Rights Reserved