Przepisy przejściowe dotyczące terminów przedawnienia w praktyce

Obecnie obowiązują nowe podstawowe terminy przedawnienia, które zostały wprowadzone ustawą z dnia 13 kwietnia 2018 roku o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw do Kodeksu cywilnego (dalej: „Nowelizacja”). – są to terminy wynoszące 3 lata i 6 lat. Nowelizacją doprecyzowano ponadto termin przedawnienia roszczenia o usunięcie wady w ramach rękojmi, które przedawnia się z upływem roku od daty stwierdzenia wady, jednakże nie może się on skończyć przed upływem podstawowych okresów rękojmi.

W ustawie z dnia 13 kwietnia 2018 roku ustawodawca wprowadził przepisy przejściowe, zgodnie z którymi do roszczeń powstałych przed datą wejścia w życie Nowelizacji i nie przedawnionych w tym dniu stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego w brzmieniu obowiązującym od dnia 9 lipca 2018 roku, przy czym termin przedawnienia rozpoczyna swój bieg dnia 9 lipca 2018 roku. Jest to ogólna zasada, od której wprowadzono wyjątki, zgodnie z którymi stosowanie nowych okresów przedawnienia uzależnione jest w zasadzie od daty rozpoczęcia biegu przedawnienia i daty upływu terminu przedawnienia przy zastosowaniu terminów obowiązujących przed Nowelizacją.

I. Zastosowanie terminu 6 letniego

Zgodnie z ogólną regułą określoną w przepisach przejściowych, tj. w art. 5 ust. 2 Nowelizacji, roszczenia nieprzysługujące konsumentom powstałe przed dniem i nieprzedawnione w dniu 9 lipca 2018 roku ulegają przedawnieniu przy zastosowaniu przepisów Kodeksu cywilnego o przedawnieniu w brzmieniu nadanym Nowelizacją, a bieg terminu 6 lat rozpoczyna się dnia 9 lipca 2018 roku. Ponadto zgodnie z regułą określoną w obecnie obowiązującym brzmieniu art. 118 zdanie drugie Kodeksu cywilnego: koniec biegu terminu przedawnienia nastąpi dopiero na koniec danego roku kalendarzowego. Zgodnie z powyższym, termin przedawnienia roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie Nowelizacji, nieprzedawnionych w tym dniu i nieprzysługujących konsumentom upłynie, co do zasady, dnia 31 grudnia 2024 roku. Jest to jednocześnie data, przy uwzględnieniu której należy rozpatrywać możliwość- czy też konieczność- zastosowania terminu 10 letniego obowiązującego przed dniem 9 lipca 2018 roku.

II. Zastosowanie terminu 10 letniego

Wierzyciele nie będący konsumentami

Do dnia 9 lipca 2018 roku podstawowymi terminami przedawnienia były terminy: 3 letni oraz termin 10 letni i zgodnie z brzmieniem art. 5 ust. 2 Nowelizacji nadal mogą one mieć zastosowanie do roszczeń, które w dniu wejścia w życie Nowelizacji istniały, ale nie upłynął jeszcze ich okres przedawnienia. Jako, że od dnia 9 lipca 2018 roku skróceniu uległ termin przedawnienia wynoszący 10 lat, a termin przedawnienia roszczeń okresowych i związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej nie uległ zmianie i nadal wynosi 3 lata, istnieje możliwość zastosowania w drodze wyjątku jedynie terminu przedawnienia wynoszącego lat 10.

Jak już wskazano powyżej, zgodnie z treścią przepisów przejściowych Nowelizacji roszczenia powstałe przed dniem 9 lipca 2018 roku i nieprzedawnione w tym dniu przy zastosowaniu nowego terminu uległyby przedawnieniu dnia 31 grudnia 2024 roku. W drodze wyjątku znajdzie zastosowanie termin 10 letni w sytuacji, gdy termin przedawnienia danego roszczenia przy zastosowaniu terminu 10 letniego upłynąłby wcześniej niż przy zastosowaniu ogólnej reguły przedawnienia, czyli przed dniem 31 grudnia 2024 roku. Zastosowanie terminu 10 letniego znajdzie zatem zastosowanie w przypadku roszczeń, których bieg terminu przedawnienia rozpoczął się w okresie pomiędzy dniem 9 lipca 2008 roku, a dniem 31 grudnia 2014 roku.

Wierzyciele posiadający status konsumenta

Kolejny wyjątek dotyczący możliwości zastosowania terminu przedawnienia wynoszącego 10 lat ustawodawca przewidział w art. 5 ust. 3 Nowelizacji i dotyczy on roszczeń konsumentów, toteż niezależnie od powyższego termin 10 letni zastosowanie znajdzie w przypadku roszczeń konsumentów powstałych przed dniem 9 lipca 2018 roku i w tym dniu nieprzedawnionych, niezależnie od tego, czy przy zastosowaniu do obliczeń terminu 10 letniego termin przedawnienia roszczenia upłynie przed, czy po dniu 31 grudnia 2024 roku.

Ustawodawca rozróżnił zatem sytuacje, w których należy stosować 10 letni termin przedawnienia nie tylko różnicując wierzycieli na konsumentów i niekonsumentów. By zastosować termin 10 letni w przypadku obliczania terminu przedawnienia roszczeń przysługujących konsumentom, wystarczy, by roszczenie konsumenta powstało przed dniem 9 lipca 2018 roku, o czym będzie trzeba pamiętać. Z kolei zastosowanie nowego, skróconego 6 letniego terminu przedawnienia powinno mieć miejsce zawsze w przypadku roszczeń powstałych po dniu 31 grudnia 2014 roku, przy założeniu, że nie będą to roszczenia przysługujące konsumentom.

III. Terminy przedawnienia nie krótsze niż 2 lata

Zgodnie z ogólną regułą wyrażoną w przepisach przejściowych Nowelizacji, tj. w art. 5 ust. 1 do roszczeń powstałych przed datą wejścia w życie Nowelizacji stosuje się nowe przepisy dotyczące przedawnienia. Tym samym termin przedawnienia roszczeń, do których stosuje się terminy przedawnienia nie krótsze niż dwa lata, czyli np. terminy 2 i 3 letnie mogą zakończyć bieg w terminie późniejszym, aniżeli wynikałoby to z przepisów dotychczas obowiązujących. Zasada dotycząca rozpoczęcia biegu terminów przedawnienia w dniu wejścia w życie Nowelizacji dotyczy terminów, które uległy skróceniu, czyli ogólnego terminu 6 letniego. Z kolei jedynie w przypadku terminów przedawnienia nie krótszych niż 2 lata zastosowanie znajdzie zasada o przedłużeniu biegu terminu przedawnienia do ostatniego dnia roku. Tym samym terminy przedawnienia roszczeń powstałych przed dniem 9 lipca 2018 roku i nieprzedawnionych w tej dacie mogą ulec znacznemu wydłużeniu. Zgodnie z powyższym, wydłużeniu ulegną terminy przedawnienia roszczeń powstałych po dniu 9 lipca 2016 roku, do których ma zastosowanie termin 2 lat i powstałych po dniu 9 lipca 2015 roku, do których ma zastosowanie termin 3 lat.

Z treści uzasadnienia do projektu ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 roku wynika, że intencją ustawodawcy było uproszczenie sposobu liczenia upływu terminów przedawnienia, bowiem zgodnie z brzmieniem art. 118 Kodeksu cywilnego termin ten będzie zawsze kończył bieg dnia 31 grudnia, o ile termin przedawnienia nie będzie krótszy niż dwa lata. Wprowadzenie zasad określonych w przepisach przejściowych Nowelizacji może jednak doprowadzić do sytuacji, w której wierzyciel przekonany o istniejącej w przyszłości możliwości dochodzenia zaspokojenia swojego roszczenia nie będzie świadomy skrócenia okresu przedawnienia. Należy mieć na uwadze, że sytuacja taka może mieć miejsce w przypadku wierzyciela niebędącego w danym stosunku prawnym przedsiębiorcą – za wyjątkiem sytuacji, kiedy roszczenie zostało stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu bądź ugodą i jednocześnie nie będącego konsumentem. Ustawodawca przewidział konieczność ochrony roszczeń konsumenckich przy wprowadzeniu nowych zasad, a z kolei od przedsiębiorców, jako profesjonalistów oczekiwać można, że w odpowiednim czasie zapoznają się oni z nowymi regulacjami i zasadami liczenia terminów przedawnienia określonymi w przepisach przejściowych ustawy z dnia 30 kwietnia 2018 roku. W rzeczywistości konieczność rozróżniania sytuacji, w której należy stosować nadal termin 10 letni przedawnienia, od sytuacji w której może ulec on skróceniu do lat sześciu dotyczyć będzie jednocześnie nieprofesjonalistów i podmiotów nie podlegających szczególnej ochronie, jako niekonsumentów.

Nowe regulacje dotyczące terminów przedawnienia będą miały zatem zastosowania także do roszczeń powstałych przed datą wejścia w życie Nowelizacji, choć w ograniczonym zakresie, bowiem dotyczyć będą roszczeń, do których zastosowanie miał wcześniej termin 10 letni i które powstały po dniu 31 grudnia 2014 roku, chyba, że będą to roszczenia przysługujące konsumentom, bowiem wtedy nie ma zastosowania ograniczenie wynikające z treści art. 5 ust. 2 Nowelizacji.

Marta Dąbrowska – radca prawny w Kancelarii Ungier Gliniewicz i Wspólnicy sp.k.