Publikacje dotyczące spadkobrania często pomijają bardzo ważny element – przepisy prawa podatkowego. Dopiero analiza wskazanych regulacji pozwala określić jakie korzyści ze spadku otrzymują w rzeczywistości spadkobiercy czy pozostali beneficjenci, jak choćby zapisobiorcy. W ustawodawstwie polskim właściwe przepisy znajdują się w ustawie z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (dalej również „Ustawa”).  Zgodnie z art. 5 Ustawy obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy danej rzeczy czy praw majątkowych. Jednocześnie już w tym miejscu wskazać należy, że ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych w sposób jasny precyzuje, iż wskazanej ustawy nie stosuje się do przychodów jakie podlegają regulacjom związanych z podatkiem od spadków i darowizn. Oznacza to, iż dochód wynikający ze spadkobrania nie jest brany pod uwagę przy obliczaniu podatku dochodowego od osób fizycznych.

Z punktu widzenia niniejszego wpisu, istotnym będą zwolnienia, a także kwoty wolne o podatku. Jaki zatem rodzaj zwolnienia należałoby uznać za najistotniejszy z punktu widzenia beneficjentów? Odpowiedź jest jasna – jest nim zwolnienie podmiotowe, które dotyczy określonych ustawowo grup osób. Właśnie wskazane zwolnienie stanowi przedmiot niniejszej publikacji.

Zgodnie zatem z artykułem 4 ust. 1 Ustawy „Zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę”. Zwolnienie od podatku nie jest jednak automatyczne. Aby uzyskać zwolnienie, osoby wymienione w powyższym artykule, muszą dokonać zgłoszenia nabycia właściwemu naczelnikowi Urzędu Skarbowego. Ponadto uprawnienie związane ze zwolnieniem ograniczone jest czasowo – właściwe dokumenty muszą zostać złożone w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku lub też (w przypadku poświadczenia dziedziczenia przez notariusza lub europejskiego poświadczenia spadkowego) zarejestrowania poświadczonego aktu dziedziczenia lub wydania europejskiego poświadczenia spadkowego. Pewne odstępstwo od wskazanej zasady występuje w przypadku, gdy nabywca dowiedział się o nabyciu praw majątkowych lub rzeczy po wskazanych powyżej terminach. W tego rodzaju sytuacji termin 6 miesięcy rozpoczyna bieg od momentu powzięcia wiedzy o uprawnieniu – przy czym nabywca musi uprawdopodobnić fakt dowiedzenia się o nabyciu spadku w późniejszym terminie. Brak zgłoszenia do Urzędu Skarbowego w odpowiednim terminie przez nabywcę powoduje powstanie obowiązku zapłaty podatku na zasadach wskazanych w ustawie (o czym poniżej).

W tym miejscu zatem należy odnieść się do podziału na grupy podatkowe, do których dany nabywca spadku jest zaliczany. Właśnie od zakwalifikowania do danej grupy ustalana jest wysokość należnego podatku. Artykuł 14 Ustawy przewiduje podział na 3 grupy:

• I grupa – osoby wymienione w powyższych paragrafach, tj. małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym, macocha, a także zięć, synowa, i teściowie;
• II grupa – zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków pozostałych zstępnych;
• III grupa – pozostali nabywcy.

Wartym podkreślenia jest, iż do rodziców zaliczamy także przysposabiających, a w odniesieniu do zstępnych także przysposobionych i ich zstępnych. Ponadto art. 14 ust. 4a Ustawy stanowi, iż: „Za zstępnych w rozumieniu ustawy uważa się również osoby, które przebywają lub przebywały w rodzinie zastępczej, w rodzinnym domu dziecka, w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej, o których mowa w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2020 r. poz. 821), a za wstępnych także odpowiednio osoby tworzące rodzinę zastępczą, prowadzące rodzinny dom dziecka lub pracujące z dziećmi w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej”.

Jak zatem oblicza się należny podatek? Podatek oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku. Wysokość podatku zależy od grupy, przy czym skala jest progresywna. Wygląda to w sposób następujący:

• I grupa – od 3% do 7%;
• II grupa – 7% do 12%;
• III grupa – od 12% do 20%.

Poniżej tabelka w zakresie stawek podatkowych wskazana w artykule 15 Ustawy.

Kwoty nadwyżki w zł		Podatek wynosi
ponad	Do
1) od nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej
	10 278	3%
10 278	20 556	308 zł 30 gr i 5% nadwyżki ponad 10 278 zł
20 556		822 zł 20 gr i 7% nadwyżki ponad 20 556 zł
2) od nabywców zaliczonych do II grupy podatkowej
	10 278	7%
10 278	20 556	719 zł 50 gr i 9% od nadwyżki ponad 10 278 zł
20 556		1644 zł 50 gr i 12% od nadwyżki ponad 20 556 zł
3) od nabywców zaliczonych do III grupy podatkowej
	10 278	12%
10 278	20 556	1233 zł 40 gr i 16% od nadwyżki ponad 10 278 zł
20 556		2877 zł 90 gr i 20% od nadwyżki ponad 20 556 zł

Warto wskazać, iż Ustawa w artykule 15 przewiduje, iż najwyższe stawki podatkowe liczone są od stosunkowo niskiej wartości, bo od kwoty 20.556 zł.

Na koniec podkreślić także należy kwestię dziedziczenia rzeczy i praw majątkowych znajdujących się poza granicami Polski. Dokładnie opisywaną kwestie reguluje art. 2 Ustawy, który stanowi, iż „Nabycie własności rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą podlega podatkowi, jeżeli w chwili otwarcia spadku lub zawarcia umowy darowizny nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej”. Kwestia ta wydaje się, iż nie wymaga zatem głębszej analizy, gdyż ustawodawca w sposób jasny określił jej zakres.

 

dr Marcin Ungier, Adwokat, Wspólnik w Kancelarii Ungier Gliniewicz i Wspólnicy

Niniejszy artykuł nie stanowi porady prawnej. W przypadku wątpliwości co do swoich uprawnień lub co do dalszego postępowania pamiętaj, że warto skonsultować się z zawodowym prawnikiem.

Obecnie obowiązujące przepisy art. 556 – 576 Kodeksu cywilnego regulują szereg uprawnień i obowiązków chroniących kupującego w razie zaistnienia wady rzeczy sprzedanej. Od 25 grudnia 2014 roku przepisy w zakresie rękojmi – czy to przy sprzedaży konsumenckiej, czy też w obrocie profesjonalnym (tj. między przedsiębiorcami) uregulowane są w Kodeksie cywilnym. W stanie prawnym obowiązującym do 24 grudnia 2014 roku, odpowiedzialność za wady rzeczy w ramach sprzedaży konsumenckiej (i płynące z tego uprawnienia) uregulowane były bowiem w ustawie z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego – ustawa ta jednak utraciła moc w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 30 maja 2014r. o prawach konsumenta. Uchwalenie ustawy o prawach konsumenta stanowiło wdrożenie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE z dnia 25 października 2011r., a jednocześnie pozwoliło uporządkować przepisy w tym zakresie. Począwszy od umów zawartych od 25 grudnia 2014r. przy sprzedaży konsumenckiej stosuje się przepisy dotyczące rękojmi – tym samym ustawodawca wyeliminował oddzielną instytucję niezgodności towaru z umową. Obecnie zatem konsument realizując swoje uprawnienia powołuje się na uprawnienia wynikające z rękojmi.

W niniejszym artykule zostaną omówione zagadnienia dotyczące rękojmi przy sprzedaży konsumenckiej.

Przez sprzedaż konsumencką należy rozumieć sprzedaż, w której po stronie kupującego występuje konsument, a po stronie sprzedawcy przedsiębiorca. Przez konsumenta należy rozumieć osobę fizyczną, która dokonuje czynności prawnej niezwiązanej z wykonywaniem przez nią działalności gospodarczej lub zawodowej. Omówione w dalszej części artykułu zagadnienia nie będą zatem miały pełnego zastosowania do sprzedaży między dwoma przedsiębiorcami lub między dwoma konsumentami – przy tego rodzaju sprzedaży zachodzą bowiem pewne różnice w zakresie uprawnień, jak również obowiązków stron.

1. Wada rzeczy sprzedanej

Odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi powstaje wówczas, gdy rzecz sprzedana ma wadę – fizyczną lub prawną.

Przez wadę fizyczną należy rozumieć w szczególności sytuacje, kiedy rzecz:

• nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel oznaczony w umowie, wynikający z okoliczności, bądź przeznaczenia tej rzeczy;
• nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym również przedstawiając próbkę lub wzór;
• nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia;
• nie posiada właściwości, o których zapewnili publicznie (np. w reklamie) producent, jego przedstawiciel, osoba wprowadzająca rzecz do obrotu w ramach swojej działalności lub osoba umieszczająca na rzeczy swoją nazwę, znak towarowy lub oznaczenie tak, jakby była producentem;
• została wydana w stanie niezupełnym (np. bez kompletnego wyposażenia lub bez elementów niezbędnych do jej działania);
• została nieprawidłowo zamontowana lub złożona, a montaż lub składanie rzeczy wykonywane były przez sprzedawcę lub osobę trzecią, za którą sprzedawca odpowiada, lub kiedy nieprawidłowe złożenie lub montaż rzeczy nastąpił według instrukcji dostarczonej przez sprzedawcę.

Wada fizyczna rzeczy polegać będzie zatem m.in. na jej uszkodzeniu (już w chwili sprzedaży), braku odpowiednich właściwości pozwalających na jej prawidłowe funkcjonowanie (np. wykonanie z niewłaściwych lub uszkodzonych materiałów), braku możliwości wykorzystania jej w celu, do jakiego została stworzona (np. aparat do zdjęć nocnych, który nie wykonuje zdjęć w nocy). Powyższe przykłady nie wyczerpują pojęcia wady fizycznej – sam ustawodawca określając w art. 556¹ Kodeksu cywilnego pojęcie wady fizycznej posługuje się pojęciem „w szczególności” – oznacza to, że każdorazowo pojęcie wady fizycznej rzeczy, w razie sporu, będzie mogło podlegać ocenie sądu.

Odpowiedzialność z tytułu rękojmi obejmuje również wady prawne. Z wadą prawną rzeczy sprzedanej będziemy mieli do czynienia m.in. kiedy rzecz stanowi własność osoby trzeciej (a wiec nie jest własnością sprzedawcy i nie ma on prawa do rozporządzania rzeczą), kiedy jest obciążona prawem osoby trzeciej (np. jest obciążona zastawem lub służebnością), a także kiedy ograniczenie rozporządzaniem rzeczą wynika z decyzji lub orzeczenia właściwego organu (np. sądowe zabezpieczenie polegające na zakazie zbywania rzeczy).

Wystąpienie którejkolwiek z powyższych okoliczności powodować będzie, że rzecz sprzedana ma wadę, co otwiera drogę do dochodzenia roszczeń z tytułu rękojmi. Należy jednak pamiętać, że rękojmia chroni kupującego jedynie w przypadku, kiedy wada wynika z przyczyny tkwiącej w rzeczy sprzedanej. Oznacza to, że już w chwili sprzedaży rzecz musi być wadliwa (tj. musi w niej tkwić przyczyny powodująca wadę) – rękojmia nie będzie chroniła kupującego w przypadku powstania wady wskutek uszkodzenia rzeczy przez kupującego lub jej niewłaściwego użytkowania.

Nie jest oczywiście koniecznym, aby wada powstała od razu – może się ona bowiem ujawnić również po dłuższym czasie użytkowania rzeczy. W takiej sytuacji kupujący będący konsumentem powinien pamiętać o treści art. 556² Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym jeżeli wada fizyczna rzeczy została stwierdzona przed upływem roku od dnia wydania rzeczy kupującemu domniemywa się, że wada lub jej przyczyna istniała w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego. Oznacza to, że w przypadku kiedy wada ujawni się w ciągu roku od dnia wydania rzeczy kupującemu, to sprzedawca będzie musiał wykazać, że wada nie tkwiła w rzeczy sprzedanej. Należy jednak pamiętać, że kupujący musi wykazać istnienie wady – nie jest zatem wystarczające samo stwierdzenie przez konsumenta, że rzecz ma wadę, trzeba jeszcze wykazać, że wada ta występuje w rzeczy sprzedanej. Natomiast sprzedawca, aby uwolnić się od odpowiedzialności, będzie musiał wykazać, że wada (lub jej przyczyna) nie tkwiła w rzeczy w chwili wydania jej konsumentowi. Po upływie roku od wydania rzeczy ciężar wykazania, że wada tkwiła w rzeczy sprzedanej w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego przejdzie na konsumenta.

2. Realizacja uprawnień z tytułu rękojmi

Po stwierdzeniu, że rzecz sprzedana ma wadę, konsument powinien zgłosić ten fakt sprzedawcy. Przepisy nie precyzują formy, w jakiej konsument może dokonać tej czynności, natomiast dla potrzeb dowodowych zalecane jest, aby nastąpiło to na piśmie. Oprócz zawiadomienia sprzedawcy o wadzie, konsument powinien wskazać swoje żądanie wobec sprzedawcy.

W związku z realizacją uprawnień z tytułu rękojmi konsument może:

• Żądać usunięcia wady (np. naprawa),
• Żądać wymiany rzeczy na wolną od wad (najczęściej będzie to wymiana na nową),
• Złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny,
• Odstąpić od umowy.

Złożenie oświadczenia o odstąpieniu od umowy jest najdalej idącym uprawnieniem konsumenta. Skutkiem odstąpienia od umowy jest bowiem zaistnienie takiego stanu, jakby umowa w ogóle nie została zawarta. W związku z tym każda ze stron powinna oddać drugiej to, co otrzymała – w przypadku sprzedaży konsument będzie musiał oddać kupioną rzecz, a sprzedawca zwrócić konsumentowi zapłacone pieniądze. Należy jednak pamiętać, że kupujący nie może odstąpić od umowy, jeżeli wada jest nieistotna.

Jeżeli natomiast kupujący chciałby zachować rzecz sprzedaną pomimo istnienia wady, może złożyć sprzedawcy oświadczenie o obniżeniu ceny. Należy jednak pamiętać, że obniżona cena powinna pozostawać w takiej proporcji do ceny wynikającej z umowy, w jakiej wartość rzeczy z wadą pozostaje do wartości rzeczy bez wady. Innymi słowy, obniżenie ceny następuje o wartość uszczerbku, jaką rzecz doznaje w związku z wadą.

Złożenie oświadczenia o odstąpieniu od umowy, jak również o obniżeniu ceny powodują ten skutek, że sprzedawca będzie zmuszony do zapłaty kupującemu całej uiszczonej ceny (w przypadku odstąpienia) lub jej części (w przypadku obniżenia ceny). W związku z powyższym ustawodawca przyznał sprzedawcy możliwość przeciwstawienia się tym oświadczeniom przez niezwłoczne usunięcie wady lub wymiany rzeczy na rzecz wolną od wad. Ograniczenie to ma jednak zastosowanie tylko i wyłącznie w przypadku kiedy wada jest usuwana lub rzecz jest wymieniana na nową po raz pierwszy. Sprzedawca nie może również skorzystać z tego uprawnienia, jeżeli wcześnie nie wywiązał się z obowiązku usunięcia wady lub wymiany rzeczy na nową, wolną od wad.

W przypadku kiedy sprzedawca w miejsce odstąpienia od umowy lub obniżenia ceny zaproponuje usunięcie wady lub wymianę rzeczy na nową, konsument ma prawo wskazać w jaki sposób ostatecznie sprzedawca ma wykonać swoje obowiązki – konsument może więc wskazać, że żąda wymiany rzeczy na nową zamiast usunięcia wady. Sprzedawca jest związany takim żądaniem konsumenta, chyba że wskazany przez niego sposób byłby niemożliwy do spełnienia albo wymagałby nadmiernych kosztów w porównaniu ze sposobem proponowanym przez sprzedawcę. Przy ocenie nadmierności kosztów uwzględnia się wartość rzeczy wolnej od wad, rodzaj i znaczenie stwierdzonej wady, a także bierze się pod uwagę niedogodności, na jakie narażałby kupującego inny sposób zaspokojenia.

Podobnie w przypadku kiedy kupujący żąda wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady, sprzedawca może wskazać inny sposób (np. wymiana zamiast naprawy) w przypadku, jeżeli wybrany przez kupującego sposób doprowadzenia rzeczy do zgodności z umową pociąga za sobą nadmierne koszty lub jest niemożliwy do spełnienia.

Rzecz wadliwa powinna być dostarczona sprzedawcy przez kupującego do miejsca oznaczonego w umowie (najczęściej będzie to sklep, w którym dokonano zakupu lub siedziba sprzedawcy), na koszt sprzedawcy. W przypadku Jeżeli ze względu na rodzaj rzeczy lub sposób jej zamontowania dostarczenie rzeczy przez kupującego byłoby nadmiernie utrudnione, kupujący obowiązany jest udostępnić rzecz sprzedawcy w miejscu, w którym rzecz się znajduje – wówczas sprzedawca powinien na własną rękę odebrać rzecz od kupującego (będzie tak np. w przypadku rzeczy wielkogabarytowych, których samodzielny transport przez kupującego byłby nadmiernie utrudniony).

W przypadku kiedy rzecz została zamontowana, realizując uprawnienia polegające na wymianie rzeczy na nową wolną od wad lub usunięciu wady konsument może również żądać od sprzedawcy, aby rzecz została przez niego zdemontowana a następnie, po doprowadzeniu rzeczy do stanu zgodnego z umową, zamontowana ponownie. Jeżeli sprzedawca odmówi, wówczas konsument może dokonać tych czynności na koszt i ryzyko sprzedawcy. Ważne jest jednak, że w przypadku kiedy koszty demontażu i ponownego montażu rzeczy przewyższają wartość rzeczy sprzedanej, konsument może żądać od sprzedawcy poniesienia tych kosztów jedynie to wysokości odpowiadającej wartości rzeczy sprzedanej.

W przypadku żądania wymiany rzeczy na wolną od wad, usunięcia wady lub obniżenia ceny, sprzedawca ma obowiązek ustosunkowania się do żądania konsumenta w terminie 14 dni. Po upływie tego terminu, jeżeli sprzedawca nie ustosunkował się do żądania konsumenta, uznaje się, że żądanie to było uzasadnione. Przy obniżeniu ceny należy jednak pamiętać, że oświadczenie powinno wskazywać kwotę, o którą cena ma być obniżona – w przeciwnym wypadku żądanie konsumenta wobec upływu 14 dniowego terminu nie zostanie uznane za uzasadnione. Niezależnie od powyższego, dla skuteczności uznania żądania konsumenta za uzasadnione istotnym jest, aby wada rzeczywiście występowała w rzeczy sprzedanej, w przeciwnym wypadku (tzn. jeżeli wady w ogóle nie ma), nie można mówić o powstaniu odpowiedzialności sprzedawcy z tytułu rękojmi.

Dodatkowym uprawnieniem, które przysługuje kupującemu w przypadku wady prawnej jest możliwość żądania odszkodowania, które obejmuje m.in. zwrot kosztów zawarcia umowy, kosztów odebrania, przewozu, przechowania i ubezpieczenia rzeczy czy też zwrotu dokonanych nakładów. Żądanie zwrotu nakładów może jednak nastąpić w takim zakresie, w jakim nie kupujący odniósł z nich korzyści, oraz nie otrzymał ich zwrotu od osoby trzeciej. Ponadto jeżeli kupujący poniósł związane z wadą prawną koszty procesu (np. brał udział w postępowaniu sądowym dotyczącym rzeczy sprzedanej obciążonej wadą prawną), to może również żądać od sprzedawcy zwrotu kosztów procesu.

3. Termin realizacji uprawnień z tytułu rękojmi

Sprzedawca odpowiada wobec kupującego z tytułu rękojmi, jeżeli wada zostanie stwierdzona w okresie 2 lat od dnia wydania rzeczy kupującemu, a w przypadku gdy przedmiotem sprzedaży jest nieruchomość – w okresie 5 lat od dnia wydania nieruchomości. Kupujący będący konsumentem powinien w tym terminie wykonać swoje uprawnienia z rękojmi, a więc złożyć stosowne oświadczenie zawierające również określone przez konsumenta żądanie.

Należy jednak pamiętać, że upływ powyższych terminów nie pozbawia kupującego roszczeń z tytułu rękojmi, jeżeli sprzedawca podstępnie zataił wadę. Należy jednak pamiętać, że posłużenie się przez ustawodawcę pojęciem „podstępnego zatajenia wady” powoduje, że jest to przypadek wyjątkowy. Zatem nie zawsze niepoinformowanie przez sprzedawcę o wadzie będzie powodowało, że konsument mimo upływu terminu będzie mógł realizować swoje uprawnienia z tytułu rękojmi. Niepowiadomienie o wadzie będzie miało charakter podstępny, jeżeli sprzedawca świadomie chce ukryć przez kupującym istnienie wady, przy czym istotna przy tej ocenie będzie również jego motywacja – np. że świadomość kupującego o wadzie może wpłynąć niekorzystnie na jego decyzję co do zawarcia umowy lub wpłynąć na wysokość należnego sprzedawcy  wynagrodzenia.

4. Zrzeczenie się konsumenta praw z rękojmi. Ograniczenie rękojmi.

Konsument nie może skutecznie zrzec się swoich uprawnień z tytułu rękojmi względem przedsiębiorcy przy umowie sprzedaży. Zgodnie z art. 558 § 1 Kodeksu cywilnego ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności w przypadku gdy kupującym jest konsument jest dopuszczalne tylko w przypadkach określonych w przepisach szczególnych. Zastosowanie takiego postanowienia w umowie między przedsiębiorcą, a konsumentem skutkować będzie jego nieważnością.

Przypadkiem, w którym ustawa umożliwia ograniczenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi przy sprzedaży jest sprzedaż używanej rzeczy ruchomej (a więc brak będzie takiej możliwości w przypadku nieruchomości). W takim przypadku, zgodnie z art. 568 § 1 zdanie drugie Kodeksu cywilnego może zostać ograniczony czas, w jakim sprzedawca odpowiada z tytułu rękojmi, jednak nie krócej, niż do 1 roku od dnia wydania rzeczy.

5. Rękojmia a gwarancja

Odpowiedzialność z tytułu rękojmi jest odrębnym od gwarancji reżimem odpowiedzialności. Rękojmia jest bowiem uprawnieniem ustawowym, który będzie przysługiwał kupującemu co do zasady zawsze. Gwarancja natomiast jest dobrowolnym oświadczeniem sprzedawcy lub producenta i może być ukształtowana na zasadzie swobody umów między stronami. Wykonanie uprawnień z tytułu gwarancji nie wpływa na odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi.

Należy pamiętać, że to kupujący ma prawo wyboru uprawnienia, z którego korzysta. Sprzedawca nie może narzucić kupującemu podstawy reklamacji i jest związany żądaniem konsumenta. Jednocześnie konsument formułując swoje żądanie powinien pamiętać, aby wskazać, czy zgłasza swoje roszczenie z tytułu rękojmi, czy też gwarancji. Są to dwa różne reżimy odpowiedzialności, a w przypadku gwarancji należy dodatkowo pamiętać, że sprzedawca nie musi być wcale podmiotem zobowiązanym do wykonania obowiązków z gwarancji (często bowiem gwarancja udzielana jest przez producenta, a nie przez sprzedawcę).

Jednak w razie wykonania przez kupującego uprawnień z gwarancji, bieg terminu do wykonania uprawnień z tytułu rękojmi ulega zawieszeniu z dniem zawiadomienia sprzedawcy o wadzie. Termin ten biegnie dalej od dnia odmowy przez gwaranta wykonania obowiązków wynikających z gwarancji albo bezskutecznego upływu czasu na ich wykonanie.

Niniejszy artykuł nie stanowi porady prawnej. W przypadku wątpliwości co do swoich uprawnień lub co do dalszego postępowania pamiętaj, że warto skonsultować się z zawodowym prawnikiem

I. Uwagi ogólne

Kara pozbawienia wolności w świetle aktualnie obowiązującego Kodeksu karnego jest karą o największym ciężarze gatunkowym – głównie poprzez jej dolegliwość i izolacyjny charakter. Zgodnie z Kodeksem karnym wykonawczym (dalej jako „kkw”) wykonanie kary pozbawienia wolności powinno nastąpić niezwłocznie po uprawomocnieniu się orzeczenia skazującego. Jednakże z uwagi na przeludnione zakłady karne, jak również ściśle określone przez ustawodawcę sytuacje rodzinne i zdrowotne skazanego, nie jest to zasada pozbawiona wyjątków. Jedną z takich sytuacji jest możliwość odroczenia wykonania orzeczonej kary pozbawienia wolności, wynikająca z art. 150 oraz 151 kkw. Istota instytucji odroczenia wykonania kary polega na tym, że mamy z nią do czynienia wyłącznie wówczas, gdy skazany nie rozpoczął jeszcze wykonywania orzeczonej kary, to jest w chwili przed przyjęciem do zakładu karnego. Ustawodawca uregulował tę kwestię, wprowadzając obowiązek Sądu do odroczenia wykonania wymierzonej kary pozbawienia wolności oraz fakultatywną możliwość zastosowania tej instytucji, co zostanie po krótce poddane analizie poniżej.

II. Obligatoryjne odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności

Zgodnie z treścią art. 150 kkw Sąd ma obowiązek dokonać odroczenia wykonania kary pozbawienia wolności w wypadku choroby psychicznej skazanego lub innej ciężkiej choroby, na którą zapadł skazany, a która uniemożliwia wykonanie tej kary. Za ciężką chorobę uznaje się taki stan skazanego, w którym umieszczenie go w zakładzie karnym może zagrażać życiu lub spowodować dla jego zdrowia poważnie niebezpieczeństwo. Z uwagi na fakt, iż do ustalenia powyższych okoliczności wymagana jest specjalistyczna wiedza z zakresu medycyny, podjęcie decyzji przez Sąd poprzedzone będzie pozyskaniem opinii biegłego o odpowiedniej specjalizacji.

Ustawodawca nie zakreślił w sposób jednoznaczny granic czasowych odroczenia wykonania kary. Okres odroczenia powinien zatem trwać do „czasu ustania przeszkody”. Należy jednak w tym miejscu zaznaczyć, że w przypadku, w którym choroba jest długotrwała czy też przewlekła, stanowi to długotrwałą przeszkodę uniemożliwiającą prowadzenie postępowania wykonawczego. Sąd w takiej sytuacji zawiesi postępowanie w całości lub w części – stosownie do treści art. 15 §2 kkw – na czas trwania przeszkody.

III. Fakultatywne odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności

Zgodnie natomiast z treścią art. 151 kkw Sąd może (lecz nie ma takiego obowiązku) odroczyć wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności, jeżeli natychmiastowe wykonanie kary pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki albo też jeżeli liczba osadzonych w zakładach karnych lub aresztach śledczych przekracza w skali kraju ogólną pojemność tych zakładów.

W przypadkach cechujących się „zbyt ciężkimi skutkami dla skazanego lub jego rodziny” należy dopatrywać się sytuacji, w których przyczyną odroczenia kary jest np. pozostawanie jedynym żywicielem rodziny, konieczność wykonania pilnych prac rolnych czy też brak możliwości kontynuowania nauki.

Sąd może odroczyć wykonanie kary pozbawienia wolności na okres do jednego roku. Jednakże w stosunku do skazanej kobiety ciężarnej oraz osoby skazanej, która samotnie sprawuje opiekę nad dzieckiem, Sąd może odroczyć wykonanie kary na okres do 3 lat po urodzeniu dziecka.

W przypadku tzw. przeludnienia zakładów karnych, bądź aresztów śledczych Sąd również ma możliwość odroczenia wykonania orzeczonej kary pozbawienia wolności na okres do jednego roku. Jednakże w tej sytuacji ustawodawca wprowadził wyjątek w postaci braku możliwości zastosowania odroczenia wykonania kary w stosunku do osób skazanych za przestępstwa z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia, recydywistów, osób, które z popełnienia przestępstwa uczyniły sobie stałe źródło dochodu lub popełniły przestępstwo, działając w zorganizowanej grupie albo w związku mającym na celu popełnienie przestępstwa – wskazane uwagi dotyczą także sprawcy przestępstwa o charakterze terrorystycznym, jak również osób skazanych za przestępstwa określone w art. 197-203 Kodeksu karnego (takich jak pedofilia, kazirodztwo, gwałt), popełnione w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych.

IV. Uwagi szczególne

Odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności może być udzielane przez Sąd kilkakrotnie, jednakże suma zastosowanych odroczeń nie może przekroczyć wskazanych powyżej okresów. Początek biegu terminu okresu odroczenia wykonania kary należy liczyć od dnia wydania pierwszego postanowienia przez Sąd w powyższej kwestii.

Sąd wydając postanowienie o odroczeniu wykonania kary pozbawienia wolności ma przy tym możliwość do zobowiązania osoby skazanej do podjęcia określonych działań. Są to m. in. obowiązek podjęcia starań o znalezienie pracy zarobkowej, zgłaszanie się do wskazanej jednostki Policji w określonych odstępach czasu, czy też poddanie się obowiązkowi leczenia lub rehabilitacji. W trakcie odroczenia wykonania kary pozbawienia wolności sąd ma możliwość dokonywania kontroli w drodze wywiadu środowiskowego – w celu ustalenia, czy osoba skazana wywiązuje się z nałożonych obowiązków. Warto pamiętać, że postanowienie sądu o odroczeniu wykonania kary pozbawienia wolności nie jest ostateczne i nieodwołalne. Sąd ma możliwość odwołania orzeczonego odroczenia wykonania kary w przypadku, w którym ustaną przyczyny, dla których zostało ono udzielone lub w przypadku, w którym osoba skazana nie korzysta z odroczenia w celu, w jakim zostało ono udzielone, narusza w sposób rażący porządek prawny, czy też nie wykonuje nałożonych przez sąd obowiązków. Jednakże przed zmianą postanowienia o odroczeniu wykonania kary pozbawienia wolności przez Sąd – kurator sądowy powinien udzielić skazanemu stosownego upomnienia. Z ważnych powodów od udzielenia upomnienia można jednak odstąpić.

Wniosek o odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności kieruje się do Sądu, który orzekał w sprawie w pierwszej instancji. Od omawianego wniosku należy uiścić opłatę sądową w wysokości 80 zł. W przypadku wydania postanowienia o odroczeniu wykonania kary pozbawienia wolności, Sąd powinien niezwłocznie przesłać jego odpis do zakładu karnego właściwego do odbycia kary oraz zawiadomić jednostkę Policji, która otrzymała polecenie doprowadzenia osoby skazanej. W przypadku natomiast, w którym osoba skazana otrzymała już wezwanie z zakładu karnego/aresztu śledczego do stawienia się w celu wykonania orzeczonej kary pozbawienia wolności, wraz z wnioskiem o odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności należy również złożyć wniosek o wstrzymanie czynności zmierzających do osadzenia osoby skazanej do czasu rozpoznania wniosku o odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności. W przeciwnym przypadku osoba skazana podczas pierwszej kontroli policyjnej może zostać zatrzymana.

Bartłomiej Ambrożek
Adwokat w Kancelarii UGW

Warszawa, 23 lipca 2019 r.

Aby zainicjować wszczęcie postępowania karnego przeciwko sprawcy przestępstwa konieczne jest poinformowanie o jego popełnieniu organów ścigania tj. Policji lub prokuratury. Wyjątkiem są przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego, które wszczyna się na podstawie prywatnego aktu oskarżenia bezpośrednio kierowanego do sądu. Więcej informacji o wniesieniu prywatnego aktu oskarżenia znajduję się w wpisie o tytule „Prywatny akt oskarżenia-jak należy go sporządzić?”

Kto może złożyć zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa?

Zawiadomienie o popełnieniu czynu zabronionego może złożyć każdy, w tym również osoba, która nie została nim bezpośrednio pokrzywdzona. Co więcej jak wynika z treści art. 304 § 2 k.p.k. każdy kto dowiedział się o przestępstwie ściganym z urzędu ma społeczny obowiązek poinformowania o tym prokuratora lub Policji.

W jakiej formie należy złożyć zawiadomienie o przestępstwie?

Obecnie ustawodawca przewidział dwie formy umożliwiające poinformowanie organów ścigania o dokonanym przestępstwie:

1. złożenie pisemnego zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa; oraz
2. złożenie zawiadomienia w formie ustnej do protokołu.

Zawiadomienie w formie pisemnej

Zawiadomienie pisemne może zostać sporządzone samodzielnie przez pokrzywdzonego lub z pomocą profesjonalnego pełnomocnika. Sporządzone pismo powinno spełniać wymagania pisma procesowego i zawierać wszystkie informacje pomocne organom ścigania do ustalenia i ujęcia sprawcy przestępstwa (jeżeli nie jest to osoba znana pokrzywdzonemu) oraz wszelkie okoliczności pozwalające na prawidłowe ustalenie jego przebiegu. Jednocześnie pokrzywdzony nie ma obowiązku wskazywania konkretnego artykułu Kodeksu karnego opisującego zarzucane sprawcy przestępstwo. Z pewnością jednak przy bardziej skomplikowanych sprawach przydatna może się okazać pomoc adwokata lub radcy prawnego specjalizującego się w sprawach z zakresu prawa karnego, którzy pomogą pokrzywdzonemu w dokładnym opisaniu wszystkich okoliczności, zwłaszcza w przypadku przestępstw, które wymagają wykazania wielu, niekoniecznie oczywistych przesłanek. Zawiadomienie musi zostać ponadto podpisane przez pokrzywdzonego i opatrzone datą.

Biorąc powyższe pod uwagę, w zawiadomieniu pisemnym należy zatem wskazać:

1. organ, do którego jest kierowane zawiadomienie wraz z podaniem jego adresu;
2. dane pokrzywdzonego wraz z adresem korespondencyjnym;
3. dane sprawcy, jeżeli jest znany, a jeżeli pokrzywdzony nie zna sprawcy, może dokonać opisu jego osoby, z podaniem znaków szczególnych oraz ubioru w chwili zdarzenia;
4. szczegółowy opis zdarzenia: kiedy doszło do popełnienia przestępstwa, gdzie zdarzenie miało miejsce, jaki był jego przebieg, czy w zdarzeniu uczestniczyły inne osoby, jakie są jego skutki;
5. dane świadków wraz z ich adresem do doręczeń lub numerem kontaktowym (jeżeli pokrzywdzony ma możliwość pozyskania danych świadków przestępstwa, którego padł ofiarą, powinien zebrać i przekazać organom ścigania dane ułatwiające ich wezwanie na przesłuchanie);
6. inne dowody wskazujące na popełnienie przestępstwa lub skutki jego popełnienia (w zależności od rodzaju popełnionego czynu zabronionego będą to np. dokumentacja medyczna z odbytego leczenia obrażeń odniesionych na skutek pobicia, zdjęcia skradzionego roweru, nagrania lub zrzuty z ekranu wiadomości tekstowych w przypadku uporczywego nękania, jeżeli przestępstwo dotyczy oszustwa gospodarczego mogą być to np. dokumenty, które świadczyć będą o dokonaniu wyłudzenia).

Gdzie złożyć pisemne zawiadomienie o przestępstwie?

Sporządzone pismo złożyć można osobiście w biurze podawczym prokuratury lub przesłać na właściwy adres za pośrednictwem Poczty Polskiej. Co do zasady postępowanie powinna prowadzić prokuratura właściwa ze względu na miejsce popełnienia przestępstwa. W przypadku jednak nieprawidłowego złożenia zawiadomienia, prokurator ma obowiązek przeprowadzenia czynności niezbędnych dla zabezpieczenia śladów i dowodów, a następnie przekazać sprawę do prokuratury właściwej.

Złożenie zawiadomienia w formie ustnej do protokołu

Jeżeli z jakichś przyczyn złożenie pisemnego zawiadomienia nie jest możliwe lub pokrzywdzony nie chce skorzystać z tej formy może on udać się do najbliższej jednostki policji i złożyć ustne zawiadomienie do protokołu. Prowadzący sporządza wówczas wspólny protokół z zawiadomienia o przestępstwie oraz przesłuchania zawiadamiającego w charakterze świadka. Jeżeli zgłaszane przestępstwo stanowi czyn karalny ścigany na wniosek pokrzywdzonego w protokole znajdzie się informacja o złożeniu takiego wniosku oraz pouczeniu o konsekwencjach jego złożenia.

Należy pamiętać, że składając ustne zawiadomienie można przygotować i przedłożyć dowody pomocne do ustalenia okoliczności popełnienia przestępstwa lub poinformować prowadzącego przesłuchanie, że takie dowody zostaną złożone w terminie późniejszym.

Potwierdzenie złożenia zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa

Zgodnie z art. 304b k.p.k. na wniosek pokrzywdzonego składającego zawiadomienie o przestępstwie wydaje mu się potwierdzenie złożenia zawiadomienia, zawierające datę oraz miejsce jego przyjęcia, wskazanie organu przyjmującego wraz z danymi do kontaktu, sygnaturę sprawy, dane określające tożsamość pokrzywdzonego, czas i miejsce popełnienia czynu, którego dotyczy zawiadomienie, oraz zwięzły opis czynu i wyrządzonej szkody. O prawie tym należy pokrzywdzonego pouczyć.

Bez względu na formę w jakiej składane jest zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa pokrzywdzony musi pamiętać, że jako inicjator postępowania karnego powinien przedstawić organom ścigania wszelkie posiadane informacje, dzięki którym możliwe będzie ujęcie i skazanie sprawcy, a w przypadku niektórych przestępstw również uzyskanie naprawienia szkody.

Data publikacji: 22.01.2109