Prywatny akt oskarżenia – jak należy go sporządzić?

W sprawach wszczynanych z oskarżenia prywatnego obowiązek przygotowania i wniesienia aktu oskarżenia do Sądu spoczywa na pokrzywdzonym. O ile treść aktu oskarżenia sporządzanego w postępowaniu prywatnoskargowym nie jest tak sformalizowana jak w przypadku tego wnoszonego przez oskarżyciela publicznego, prywatny akt oskarżenia musi odpowiadać warunkom formalnym właściwym dla pisma procesowego oraz tym określonym w art. 487 Kodeksu postępowania karnego. Wskazany artykuł  stanowi, że: akt oskarżenia może ograniczyć się do oznaczenia osoby oskarżonego, zarzucanego mu czynu oraz wskazania dowodów, na których opiera się oskarżenie.

Do podstawowych elementów prywatnego aktu oskarżenia należą:

1.  Oznaczenie organu, do którego kierowany jest akt oskarżenia

Organem, do którego wnosi się prywatny akt oskarżenia jest Sąd właściwy do rozpoznania sprawy w pierwszej instancji. Sądem rozstrzygającym w pierwszej instancji we wszystkich sprawach, za wyjątkiem spraw przekazanych ustawą do właściwości innego Sądu, jest Sąd Rejonowy.

2. Oznaczenie oraz adres wnoszącego akt oskarżenia oraz oznaczenie osoby oskarżonego

Oznaczenie osoby pokrzywdzonego oraz wskazanie jego adresu, a także wskazanie osoby oskarżonej, tj. sprawcy czynu jest niezbędne do ustalenia przez Sąd stron postępowania oraz dokonywania w sprawie czynności procesowych. W przypadku pokrzywdzonego konieczne jest wskazanie jego adresu do doręczeń. Należy bowiem pamiętać, że wszystkie pisma i decyzje procesowe będą przesyłane bezpośrednio oskarżycielowi prywatnemu. W przypadku oskarżonego wskazanie jego danych osobowych oraz adresu zamieszkania konieczne jest do doręczenia mu prywatnego aktu oskarżenia i umożliwienia podjęcia skutecznej obrony. Nieustalenie danych sprawcy nie pozwala nadać sprawie dalszego biegu, a akt oskarżenia niezawierający tej informacji będzie skutkował stwierdzeniem przez Sąd braku uniemożliwiającego nadanie sprawie właściwego biegu. Nie jest natomiast konieczne wskazanie dokładnego adresu zamieszkania oskarżonego, jeżeli nie jest to możliwe wskazać należy inne dane umożliwiające identyfikację osoby sprawcy.

3. Oznaczenie zarzucanego czynu

Pokrzywdzony ma również obowiązek dokonać w akcie oskarżenia opisu czynu zarzucanego sprawcy. Opis czynu nie musi przypominać formą zarzutów, które w aktach oskarżenia stawiają oskarżyciele publiczni, ale powinien być na tyle szczegółowy i precyzyjny, aby nie było wątpliwości co do ustalenia przebiegu zdarzenia, zachowania sprawcy oraz zaistniałej po stronie pokrzywdzonego szkody, a także by możliwe było stwierdzenie realizacji przez oskarżonego znamion zarzucanego mu przestępstwa.

4. Wskazanie dowodów, na których opiera się oskarżenie

Podobnie jak w przypadku przestępstw ściganych z urzędu, tak w przypadku prywatnego aktu oskarżenia wszelkie wskazane w nim okoliczności muszą zostać poparte dowodami uzasadniającymi przypisanie sprawcy winy. Co więcej dla ukarania sprawcy, wobec którego wniesiono prywatny akt oskarżenia przedstawione przez pokrzywdzonego dowody muszą uprawdopodobnić zasadność oskarżenia w stopniu wysokim. W stosunku do postępowania prywatnoskargowego katalog dowodów nie został w żaden sposób ograniczony. Niemniej jednak pokrzywdzony nie może w celu zdobycia dowodu działać w sposób odpowiadający organom ścigania – nie może zatem przesłuchiwać samodzielnie świadków czy dokonać przeszukania pomieszczeń. Przysługuje mu natomiast prawo skorzystania z pomocy organów ścigania w celu prawidłowego zabezpieczenia dowodów.

5. data i podpis składającego akt oskarżenia

Każde pismo procesowe wymaga dokonania na nim własnoręcznego podpisu. Brak podpisu pod wniesionym aktem oskarżenia skutkował będzie stwierdzeniem braku uniemożliwiającego nadanie mu dalszego biegu. Data wymagana jest natomiast w celu prawidłowego ustalenia ewentualnego przedawnienia karalności przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego, które ustaje z upływem roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa, nie później jednak niż z upływem trzech lat od daty jego popełnienia.

Uzasadnienie prywatnego aktu oskarżenia

Jak wynika z treści przytoczonego wyżej art. 487 Kodeksu postępowania karnego, minimalne elementy aktu oskarżenia nie wymieniają jego uzasadnienia. Uzasadnienie pozwala natomiast zaznajomić się Sądowi z okolicznościami sprawy już na etapie wniesienia aktu oskarżenia przed przystąpieniem do dalszych czynności.

Aspekt finansowy

Do aktu oskarżenia pokrzywdzony winien załączyć dowód uiszczenia do kasy sądowej zryczałtowanej równowartości wydatków, która jest ustalona w wysokości 300 zł. Kwota ta wynika z § 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 maja 2003 r. w sprawie wysokości zryczałtowanej równowartości wydatków w sprawach z oskarżenia prywatnego.

Braki formalne

Jeżeli wniesiony akt oskarżenia nie odpowiada wymogom formalnym opisanym powyżej i brak ten skutkuje niemożnością nadania mu dalszego biegu, albo polega na niezłożeniu dowodu wpłacenia do kasy sądowej zryczałtowanej równowartości wydatków, Sąd właściwy do rozpoznania sprawy w pierwszej instancji wezwie pokrzywdzonego, do usunięcia stwierdzonych braków w terminie 7 dni pod rygorem uznania wniesionego prywatnego aktu oskarżenia za bezskuteczny.

Prywaty akt oskarżenia może zostać wniesiony przez pokrzywdzonego osobiście – przesłany do sądu za pośrednictwem poczty lub złożony na biurze podawczym Sądu, a także wniesiony przez pełnomocnika. Postępowanie w sprawach prywatnoskargowych toczy się następnie na podstawie przepisów  o postępowaniu zwyczajnym. O ile udział w sprawie pełnomocnika profesjonalnego nie jest wymagany, to w przypadku bardziej skomplikowanych stanów faktycznych warto skorzystać z jego pomocy.